کد خبر: ۳۵۴۱۰۳
تاریخ انتشار: ۱۴ دی ۱۳۹۵ - ۱۱:۳۹ 03 January 2017
امروزه توسعه اجتماعی از دیدگاه های متفاوتی مورد بررسی قرار گرفته و دارای معناهای مختلفی است از جمله : گذر از دنیای سنت به دنیای مدرن ،سرمایه اجتماعی ، هویت انسانی ، عقلانیت ارتباطی ، اعتماد ، مشارکت اجتماعی و..... توسعه اجتماعی یکی از ابعاد اصلی پروسه توسعه و بیانگر سیستم اجتماعی در راستای دستیابی به عدالت اجتماعی ، ایجاد یکپارچگی و انسجام اجتماعی افزایش کیفیت زندگی وارتقاء کیفیت انسان ها میباشد تا جایی که بدون سرمایه اجتماعی پیمودن راه های توسعه و تکامل فرهنگی و اقتصادی ناهموار و دشوار به نظر می اید. سرمایه اجتماعی مفهومی است که پیشینه طولانی زیادی ندارد ، کاربرد این مفهوم به تدریج از اوایل دهه 1990 در تزها و مقالات دانشگاهی در رشته های جامعه شناسی ، اقتصاد ، سیاست و آموزش در کارهای افرادی چون جیمز کلمن ، پیربوردیو ، رابرت پاتنام و فرانسیس فوکویاما دیده میشود.  سرمایه اجتماعی از سه مولفه اعتماد اجتماعی (social trust) انسجام اجتماعی(social cohesion) و مشارکت اجتماعی(social partiwpation) تشکیل شده است. تحقیقات نشان داده که رابطه مثبت و معنا داری میان سرمایه اجتماعی و شاخص های توسعه پایدار اجتماعی برقرار است که بوسیله اتصال به شبکه ها و اعتماد به آن ها تقویت میگردد. اعتماد و اتصال به شبکه های اجتماعی  بیشترین اهمیت را برای دستیابی به توسعه پایدار اجتماعی دارا میباشد . سرمایه اجتماعی ابزاری لازم برای توسعه اقتصادی است و اعتماد و انسجام اجتماعی شکلی از ارتباط را نشان میدهد که افراد و نهادهای تعاونی و گروه های مختلف اجرایی ، قابلیت همکاری با یکدیگر را دارند و همواره بین توسعه تعاونی ها و گونه های مختلف سرمایه رابطه ای دوسویه وجود دارد .وجود سرمایه اجتماعی ، انسجام ، شبکه روابط، اعتماد و مشارکت ، کلید استقرار جامعه مدنی و حیات شهروندی است و فقدان سرمایه اجتماعی مانع اساسی بر تاسیس و استقرار آن است. این جستار به تحلیل و تبیین نقش سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین سرمایه های مورد نیاز در تعاونی ها پرداخته است وبه  راهکارهای از جمله بالابردن  میزان اعتماد اجتماعی اعضاء در تغییر نگرش مردم نسبت به جایگاه تعیین کننده تعاونی ها در جامعه ، تشویق شهروندان به مشارکت بیشتر و افزایش میزان آگاهی اجتماعی در تعاونی ها به عنوان بازوی مهم جامعه اشاره شده است./




بسمه تعالی
مقدمه 
در دهه های اخیر در مباحث توسعه علاوه بر سرمایه های انسانی ؛ اقتصادی ، فیزیکی و فرهنگی که در دیدگاه های سنتی توسعه مطرح بود ، به سرمایه ای جدید به عنوان سرمایه اجتماعی (social capital) توجه شایانی شده است . سرمایه اجتماعی مفهومی فرا رشته ای بین رشته های علوم انسانی  می باشد که به نقش نیروها و سرمایه های اجتماعی در توسعه جامعه می پردازد و محققان ، جامعه شناسان و اقتصاد دانان در بررسی های اجتماعی و اقتصادی جوامع توسعه یافته به این مفهوم توجه زیادی کرده اند .   این رویکرد  نشان دهنده اهمیت نقش ارزشها ، ساختارها و روابط اجتماعی بر متغییرهای اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جوامع می باشد. از منظر دیگر مطالعه و بررسی روند روبه رشد و توسعه کشورها بیانگر این واقعیت است که سایر سرمایه ها در صورت بهره گیری از سرمایه اجتماعی سبب رشد و توسعه یک جامعه می شوند. در صورت وجود سرمایه اجتماعی کنش های اجتماعی تسهیل یافته و هزینه های تعاملات کاهش می یابد. اعتماد، ثبات و انسجام اجتماعی همراه با همکاری و مشارکت اجتماعی که از مولفه های سرمایه اجتماعی هستند شروط لازم برای توسعه می باشند. سرمایه اجتماعی به عنوان منبعی برای تسهیل روابط میان افراد تلقی می شود که شامل نهادها ، هنجارها، اعتماد، مشارکت، آگاهی و... می باشد که بر روابط و تعاملات میان افراد حاکم است و می تواند پیامدها و نتایج مختلفی بر عملکرد افراد و جامعه داشته باشد . سرمایه اجتماعی با افزایش سطح اعتماد، تعاون ، همکاری متقابل و مشارکت داوطلبانه در فعالیت های اجتماعی ، با کاهش هزینه های نظارت و کنترل فرایند تولید نیروی انسانی، کاهش هزینه های تنظیم قراردادهای پیچیده و به اشتراک گذاشتن دانش و ابتکارات ، به افزایش بهره وری نیروی کار می انجامد. سرمایه اجتماعی با انتشار دانش و اطلاعات در میان افراد مجموعه به افزایش بهره وری آنان منجر می گردد و تعاملات اجتماعی نیز بر انگیزه و تلاش نیروی کار تاثیر گذار است . توسعه اجتماعی یکی از ابعاد اصلی توسعه و بیانگر سیستم پویای اجتماعی در راستای دستیابی به عدالت اجتماعی ، ایجاد یکپارچگی  و انسجام اجتماعی ، افزایش کیفیت زندگی و ارتقاءکیفیت معلومات انسان ها می باشد. بر این اساس هدف عدالت اجتماعی کاهش عدم تعادل ها و تبعیض بین افراد است که از این طریق انتظار می رود فاصله طبقاتی ،  تبعیض و استثمار در جامعه به حداقل برسد و توزیع در آمد، سرمایه و قدرت به گونه ای مناسب تر و عادلانه تر انجام گیرد و شکاف بین فقیر و غنی ، شهر و روستا و مرد و زن از میان برود . انسجام اجتماعی مربوط به نیروهای اجتماعی است که منجر به وحدت و یکپارچگی انسان ها می گردد. از طریق انسجام اجتماعی انتظار می رود تضاد وکشمکش نشات گرفته از تفاوت در فرهنگ ها ، اعتقادات سیاسی و یا علایق اقتصادی از بین برود. از سوی دیگر با کاهش و افول سرمایه اجتماعی ، شاهد تبعیض ، نا برابری ،مهاجرت، عدم حس اعتماد عمومی ، کاهش مشارکت اجتماعی ، افول امور خیریه ، افزایش انحرافات و فروپاشی خانواده و شکاف بین نسلی خواهیم بود. حال پرسش اصلی این است که چگونه می توان سرمایه اجتماعی را در جامعه تقویت کرد و زمینه توسعه را فراهم نمود؟ یا اینکه چه باید کرد تا با تقویت مولفه های سرمایه اجتماعی زمینه تعاون و همکاری آحاد جامعه را در مسیر توسعه هموار نمائیم ؟

در این مقاله برآنیم تا با تاملی دقیق رابطه معنادار سرمایه اجتماعی و نقش و تاثیر آن در گسترش معنا و مفهوم تعاون در بین آحاد جامعه را بررسی نماییم.

مفهوم سرمایه اجتماعی 
در کنار دیگر مفاهیم مهم در نظام اجتماعی ، سرمایه اجتماعی مفهومی جدید ، پیچیده و بسیار مهم است . این مفهوم امروزه به عنوان یکی از مهم ترین شاخص های رشد و توسعه در هر جامعه ای مطرح می باشد،ازشروط لازم برای پیشرفت هرجامعه ایی توسعه همه جانبه، ایجاد روابط گرم ، گسترش انسجام اجتماعی، بسط مشارکت اجتماعی و اعتماد متقابل و (فرد- جامعه - دولت) سرمایه اجتماعی است که در کشورهای جهان سومی کمتر به آن توجه می شود. سرمایه اجتماعی از مفاهیم نوینی است که امروزه در بررسی ها و پژوهش های جوامع مدرن مطرح شده و عمدتا مبنی بر عوامل فرهنگی و اجتماعی می باشد و شناسایی آن به عنوان یک نوع سرمایه چه در سطح مدیریت کلان اقتصادی و توسعه کشورها و چه در سطح مدیریت سازمانها و بنگاه ها می تواند شناخت جدیدتری را از سیستم های اقتصادی - اجتماعی ایجاد کند و کارایی و بهره وری سیاست ها و تصمیم ها در عرصه های کلان جامعه را بهبود بخشد. سرمایه اجتماعی به معنای انسجام و همبستگی میان افراد، مفهومی است که از اوایل دهه 1920 در مقاله ای توسط هانی فان (HANIFAN) از دانشگاه ویرجینای غربی در آمریکا برای نخستین بار به کار گرفته شد هرچند که مفهوم سرمایه اجتماعی به طور غیر مستقیم در نظریه های جامعه شناسان کلاسیک همچون دو توکویل (1831) ، امیل دورکیم (1933) و دیگران در مفاهیمی از قبیل اعتماد ، همبستگی و انسجام اجتماعی ، هنجارها و ارزش ها بازتاب پیدا کرده است. هانی فان سرمایه اجتماعی را حاصل ظرفیت های بالقوه ای می داند که برای بهبود اساسی شرایط زندگی انسان کفایت می کند اما با وجود اهمیت فراوان سرمایه اجتماعی در توسعه و بهبود روابط و مشارکت اجتماعی ، این مفهوم تا سال 1960 میلادی که توسط جین جاکوب (استاد مسائل شهری) در برنامه ریزی شهری به کار برده شد ، مغفول واقع شد. از این  تاریخ به بعد محققان و جامعه شناسان بسیاری مطالعات و تحقیقات خود را در این خصوص ارائه دادند. افرادی چون گلن لوری (LURRY GALLEN)اقتصاد دان ، ایوان لایت (IVAN LIGHT) جامعه شناس، فوکویاما(FUKUYAMA) ، کلمن (COLMAN) جامعه شناس ، پاتنام (PATNAM) دانشمند علوم سیاسی، پیربوردیو(BOURDIEU) جامعه شناس فرانسوی و... در این میان جیمز کلمن نخستین کسی است که به صورت منسجم و قوی به بحث سرمایه اجتماعی می پردازد.او با مقاله "سرمایه اجتماعی در ایجاد سرمایه انسانی"اثرمهمی را در ادبیات جامعه شناسی توسعه پدید آورد. در پی او رابرت پاتنام در سال 1993 با چاپ کتاب بنای دموکراسی کارآمد، سنتهای مدنی و مقالات وتحقیقاتش باعث توجه بیشتر عموم به ایده سرمایه اجتماعی و چگونگی افزایش و کاهش و بازسازی آن در آمریکا شد ( صدیق بنایی 1389) .

فوکویاما در شرح این تاریخچه می نویسد: جین جاکوب در اثر خود : مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکا( 1961) توضیح داده بود که شبکه های اجتماعی فشرده در محدوده های حومه قدیمی و مختلط شهری ، صورتی  از سرمایه اجتماعی را تشکیل می دهند و در ارتباط با حفظ نظافت ، عدم وجود جرم و جنایت خیابانی و دیگر تصمیمات در مورد بهبود کیفیت زندگی،در مقایسه با عوامل نهادهای رسمی مانند نیروی حفاظتی پلیس و نیروهای انتظامی ، مسئولیت بیشتری از خود نشان می دهند.

گلن لوری اقتصاد دان نیز همچون ایوان لایت جامعه شناس، اصطلاح سرمایه اجتماعی در دهه1970 رابرای توصیف مشکل توسعه اقتصادی درون شهری به کار برد . در دهه 1980این اصطلاح توسط جیمز کلمن جامعه شناس در معنای وسیعتری مورد استقبال قرار گرفت و پانتام دانشمند علوم سیاسی ، نفر دومی بود که بحثی قوی و پر شور را در مورد سرمایه اجتماعی و جامعه مدنی هم در ایتالیا و هم در آمریکا بر انگیخت                                  . 
( فوکویاما 1379 ص 10) 


تعاریف سرمایه اجتماعی 
با ورود مفهوم سرمایه اجتماعی در محافل علمی از سوی اندیشمندان پیرامون این مفهوم تعاریف گوناگونی ارائه شده است که می توان آنرا حاصل پدیده هایی همچون اعتماد متقابل ، تعامل اجتماعی متقابل ، احساس هویت جمعی و گروهی، احساس تصویری مشترک از آینده وکار تیمی دانست که توانایی افراد را برای کسب مزایا از طریق عضویت در شبکه ها و دیگر ساختارهای اجتماعی افزایش می دهد .تعریف رایج سرمایه اجتماعی در جامعه شناسی آمریکایی ( بویژه در روایت کارکرد گرایانه آن ) عبارتست از روابط دو جانبه ، تعاملات و شبکه هایی که در میان گروه های انسانی پدیدار می گردد و سطح اعتمادی که در میان گروه و جماعت خاصی به عنوان پیامد تعهدات و هنجارهایی پیوسته با ساختار اجتماعی یافت می شود و در مقابل جامعه شناسی اروپایی این مفهوم در بررسی این موضوع به کار می گیرد که چگونه تحرک پیوندهای مربوطه به شبکه های اجتماعی ، سلسله مراتب اجتماعی و قدرت تمایز یافته را تقویت می کند. با وجود این نکات مشترک این دو دیدگاه در مورد سودمندی سرمایه اجتماعی در افزایش برخی ویژگیهامانند آموزش ، تحرک اجتماعی ، رشد اقتصادی ، برتری سیاسی و در نهایت توسعه است .( وال. 1998 صفحه 304)
کلمن 
جیمز کلمن جامعه شناس آمریکایی در ارائه تعریف سرمایه اجتماعی از نقش و کارکرد آن کمک می گیرد و تعریفی کارکردی از سرمایه اجتماعی ارائه می دهد. سرمایه اجتماعی چیز واحدی نیست بلکه چیزهای متعددی است که دارای دو ویژگی مشترک هستند. اول: شامل جنبه ای از یک ساخت اجتماعی هستند. دوم : کنش های معین افرادی را که در درون ساختارند ، اعم از اشخاص حقیقی یا عاملان حقوقی ، تسهیل می کنند و دستیابی به هدف های معین را که در نبود آن دست نیافتنی خواهد بود ، امکان پذیر می سازد. (رستمی 1388ص11) 

فوکویاما
فوکویاما سرمایه اجتماعی را به عنوان وجود مجموعه معینی از هنجارها یا ارزشهای غیر رسمی تعریف می کند که اعضای گروهی که همکاری و تعاون میانشان مجاز است در آن سهیم هستند ، مشارکت در ارزشها و هنجارها به خودی خود باعث تولید  سرمایه اجتماعی نمی گردد، چرا که ممکن است ارزشها منفی باشند .هنجارهایی که تولید سرمایه اجتماعی می کنند اساسا باید شامل سجایایی از قبیل صداقت ، ادای تعهد و ارتباط دو جانبه باشد. 

( فوکویاما1385) 
به طور خلاصه فوکویاما سرمایه اجتماعی را توانایی افراد برای همکاری و تعاون با هم برای اهداف عمومی درگروه ها و سازمان ها تعریف می کند . 

پاتنام 
پاتنام اعتقاد داد که سرمایه اجتماعی وجوه گوناگون سازمان اجتماعی نظیر اعتماد، هنجارها و شبکه ها ست که می توان با تسهیل اقدامات هماهنگ ،کارایی جامعه را بهبود بخشد ، سرمایه اجتماعی نیز مانند سایر سرمایه ها مولد است و امکان دستیابی به اهداف مشخص را فراهم می کند که بدون آن غیر قابل دسترس خواهند بود ( پاتنام 1380ص 85) 
به تعبیر پاتنام همکاری و تعاون داوطلبانه در جایی که ذخیره و انباشت اساسی از سرمایه اجتماعی در قالب قواعد مبادله و شبکه های تعهد مدنی وجود داشته باشد به آسانی صورت می گیرد. در واقع این مفهوم، سرمایه اجتماعی به پیوندها میان اعضای یک شبکه به عنوان منبع با ارزش اشاره داد که با خلق هنجارها و اعتماد متقابل موجب تحقق اهداف اعضا می شود. ( ازکیا و غفاری 1383) 

پیربوردیو
پیربوردیو معتقد است که سرمایه اجتماعی ،جمع منابع واقعی و بالقوه ای است که حاصل شبکه ای با دوام از روابط کم وبیش نهادینه شده آشنایی یا شناخت متقابل افراد، به بیان دیگر با عضویت در یک گروه است .شبکه ای که هر یک از اعضا خود را از پشتیبانی جمعی برخوردار می کند . بوردیو سرمایه اجتماعی را مجموعه ای از موقعیت ها و روابط در گروه ها و شبکه های اجتماعی می داند که دسترسی به فرصت ها ، اطلاعات ، منابع مادی و موقعیت اجتماعی را برای افراد افزایش می دهد. حجم سرمایه مورد تملک یک فرد به اندازه شبکه پیوندهایی بستگی دارد که او می تواند به طرزی موثر بسیج نماید و همچنین وابسته به حجم سرمایه کسانی است که وی با آنها مرتبط است. ( رستمی 1388ص20) 

سرمایه اجتماعی 
همانگونه که از تعاریف ارائه شده از سرمایه اجتماعی توسط محققان این حوزه  بر می آید، سرمایه اجتماعی زاده تعاملات و ارتباطات انسان ها و محصول آشنا شدن افراد با یکدیگر است که با گذر زمان رشد می کند و عمیق تر و ارزشمندتر می شود، بنابر این در مالکیت فرد خاصی نبوده و همیشه در جریان است. از آنجا که کنش و واکنش ها ی افراد در تعاملات جمعی صورت می گیرد،  خانواده ها ، سازمان ها و نهادها دارای  چنین سرمایه ای هستند . این سرمایه مانند سایر سرمایه ها قابلیت تبدیل را دارا می باشد و در شرایط نیاز،به پوشش خلاء های اجتماعی ، اقتصادی و محیطی می پردازد.

سرمایه اجتماعی با اینکه دارای پیچیدگیهای مفهومی وموضوعی است ، سازه ای  پرکاربرد و جذاب برای محققان به شمار می رود ، کاربرد این مفهوم در حیطه هایی چون توسعه اجتماعی، توسعه اقتصادی،آموزش، بهداشت و پایداری زیست- محیطی زمینه سازتوسعه مبانی آن دررشته های مختلف شده است.                                          (پیران و همکاران1385 : 39-10).

 بر اساس اسناد تاریخی پیشینیان توجه ویژه ای به تعاملات بین فردی داشته اند و همواره این سرمایه به گونه های مختلف مورد توجه واقع شده است اما ماشینی شدن زندگی انسان ها در عصر حاضر که با کاهش تعاملات اجتماعی و از خود بیگانگی های فردی همراه شده است عاملی موثر برای باز اندیشی وگرایش اندیشمندان به این گونه ناملموس از سرمایه قلمداد می گردد.(شفیعا،7:1390)
 هرکدام از اندیشمندان و پژوهشگران رشته های مختلف که به نوعی با مفهوم سرمایه اجتماعی روبرو شده اند این مفهوم را بر اساس کاربردهای مدنظر خود تعریف کرده اند. فوکویاما با ذهنیت مثبت ، حصول نتایج اقتصادی را مورد توجه قرارداده و اشتراک اعضای گروه در راستای دستیابی به تعاون را بررسی کرده است ، پاتنام با توجه به اعتماد، هنجارها و شبکه های اجتماعی ، بهبود شرایط اقتصادی را غایت سرمایه اجتماعی می داند، مک ایوین با نگاهی منفی و با تمرکز بر قدرت  تسلط گروههای اجتماعی ، بحث میزان هنجار گرایی شبکه های دارای سرمایه اجتماعی را مورد بررسی قرارداده است و به تخریب گری های احتمالی این سرمایه توجه می کند.                      ( فیلد119:1388-148) 

نکته قابل تامل در مورد سرمایه اجتماعی اینست که بر خلاف سایر سرمایه ها ، مصرف هرچه بیشتر این سرمایه با باز تولید و افزایش آن همراه است. زیرا این فرایند با تقویت اعتماد و تسهیل تعاملات اجتماعی ، زمینه ساز توسعه سرمایه اجتماعی را فراهم می سازد و باعث گسترش تعاملات و ارتباطات بین افراد می شود. سرمایه اجتماعی با دومفهوم کلیدی و بسیار اساسی در ارتباط می باشد.یکی از این مفاهیم در راستای تبیین مفهوم سرمایه اجتماعی ، "شبکه اعتماد" است این شبکه بر اساس اعتماد متقابل به یکدیگر از اطلاعات، هنجارها و ارزشهای یکسانی در تبادلات فیمابین خود استفاده می کند. فوکویاما معتقد است که قبل از ورود به سیستم تجاری یا اقتصادی و اجتماعی باید اطلاعات کافی درباره شبکه های اعتماد موجود درآن سیستم و ویژگیهای مرتبط با آن داشته باشیم ، او اعتماد را پایه هرگونه مبادلات اقتصادی و اجتماعی می داند. مفهوم دیگری که با مفهوم سرمایه اجتماعی مورد تعریف و بررسی قرار گرفت مفهوم" شعاع اعتماد" است.این مفهوم به میزان گستردگی دایره همکاری و اعتماد متقابل اعضای یک گروه اشاره می کند هرچه قدر یک گروه اجتماعی دارای شعاع اعتماد بالاتری باشد ، میزان سرمایه اجتماعی نیز بیشتر خواهد بود. به طور کلی سرمایه اجتماعی منابعی در دسترس می باشند همچون اطلاعات،  اندیشه ها ، راهنمایی ها ، فرصت های کسب و کار و ...   که به مثابه یک چسب اجتماعی ،   اعضای جامعه را به هم وصل   می کند و در عین حال  همانند یک مایع اجتماعی مناسبات آنان را سریع ، راحت و کم هزینه می سازد. 

سرمایه اجتماعی در کنار انواع سرمایه ها، به عنوان یکی از عوامل موثر در تولید و کاهنده هزینه ها عمل می کند. (رنانی وهمکاران 1385) 

مولفه های سرمایه اجتماعی 
مولفه ها ، سنجه ها و ابزارهای اندازه گیری سرمایه اجتماعی بسیار زیادند اما در تحقیقات  و پژوهش های دانشمندان این حوزه به سه جنبه مهم و استراتژیک درباره سرمایه اجتماعی اشاره کرده اند ،آنان معتقدند که به طور کلی سرمایه اجتماعی از سه مولفه اعتماد اجتماعی (social trust) انسجام اجتماعی (social cohesion) و مشارکت اجتماعی (social partiwpation) تشکیل شده است، این سه مولفه در یک رابطه متعامل و مرتبط قرارگرفته اند و هرکدام تقویت کننده دیگری می باشند  و از مولفه های اصلی سرمایه اجتماعی محسوب شده و از مفاهیم مهم و کلیدی جامعه شناختی می باشد.

اعتماد اجتماعی 
نگرش  مثبت میان اعضای شبکه را که به سبب شناخت و تعامل دو جانبه حاصل می گردد اعتماد می دانند ، اعتماد به عنوان قلب اصلی سرمایه اجتماعی در حالی که وسیله ای برای ایجاد سرمایه اجتماعی است ، یکی از مهمترین اهداف آن نیز به حساب می آید. ( شفیعا 1389 :207) 

اعتماد باعث احساس امنیت ، آرامش و تمایل به مشارکت می شود . اعتماد و جلب اعتماد به مثابه گریس اجتماعی فرض می گردد که چرخ مبادلات اجتماعی واقتصادی را روغن کاری کرده و در صورت نبود آن تعاملات روزانه بسیار هزینه زا و سخت می گردد. بنابراین ابعاد مختلف اعتماد ، نشان دهنده روش های مختلف دستیابی  به اطلاعات و منابع است ( فیلد 1388: 106) 

اعتماد در متن کنش های انسان نمود پیدا می کند ، بخصوص در آن دسته از کنش ها که جهت گیری معطوف به آینده دارندوآن نوعی رابطه کیفی است که به تعبیر کلمن "قدرت عمل کردن را تسهیل می کند". شبکه اعتماد عبارتست از گروهی که بر اساس اعتماد متقابل به یکدیگر از اطلاعات ، هنجارها و ارزش های یکسانی در مبادلات فیمابین خود استفاده می کنند. از این رو اعتماد فی مابین نقش زیادی در تسهیل فرایندها وکاهش هزینه های مربوط به اینگونه تبادلات دارد. شبکه اعتماد می تواند بین افراد یک گروه و یا بین گروه ها و سازمان های مختلف به وجود آید. 

فوکویاما اعتماد را اساس هرگونه مبادلات اقتصادی و اجتماعی می داند وی از اعتماد به مثابه شاخصی برای بیان سرمایه اجتماعی در معنای ارزش های جمعی شبکه های اجتماعی و اختلاف فرهنگی که بنیاد رشد و ثبات  اقتصادی را تشکیل می دهند استفاده می کند. تماس گروه های اجتماعی دارای میزان خاصی از شعاع اعتمادند که به مفهوم میزان گستردگی دایره همکاری و اعتماد متقابل اعضای یک گروه است. در یک نتیجه گیری می توان گفت که هر چه یک گروه اجتماعی شعاع اعتماد وسیع تری داشته باشد،سرمایه اجتماعی بیشتری خواهد داشت، چنانچه یک گروه اجتماعی برونگرایی مثبتی نسبت به اعضای گروه داشته باشند، شعاع اعتماد این گروه از حد داخلی آن فراترمی رود. شبکه های اجتماعی امکان انتقال و انتشار اعتماد را فراهم می کنند. من به شما اعتماد دارم چرا که من به او اعتماد دارم و مرا مطمئن ساخته که به شما اعتماد دارد. به نظر سلیگمن "اعتماد مسئله ای است که در فرایند انتقال از روابط شخصی و غیر رسمی بین افراد به اشکال نهادی و عمومی شده در فضایی که بوسیله قرارداد ، قانون و مبادله متقابل انباشته شده محصور گردیده است " (ازکیا و غفاری (1383 :283)

شبکه های اعتماد علاوه بر کاهش هزینه های مدیریت جامعه موجب می شوند ، که زمان و سرمایه بیشتری به فعالیت های اصلی اختصاص پیدا کند و علاوه بر آن موجب انتقال دانش اعضای گروه ها به یکدیگر شود و جریان مناسبی را از یادگیری و دانش در بین آنها فراهم سازد و این امر می تواند در کاهش هزینه های مدیریتی توسعه اجتماعی و سازمانی بسیار موثر باشد "اعتماد اجتماعی ، هنجارهای معامله متقابل ، شبکه های مشارکت مدنی و همکاری موفقیت آمیز متقابلا یکدیگر را تقویت می کنند". وجود نهادهای همکاری جویانه کارآمد مستلزم مهارت ها و اعتماد بین اشخاص می باشد اما آن مهارت ها و این اعتماد نیز به نوبه خود به وسیله همکاری سازمان یافته تلقین و تقویت می شوند. هنجارها و شبکه های مشارکت مدنی به رفاه اقتصادی کمک می نمایند و به نوبه خود به  وسیله این رفاه تقویت می شوند ) پاتنام (1379: 309)

فوکویاما معتقد است که صداقت و اعتماد افراد را به انجام کارهای مشارکتی و تعاونی مشتاق می سازد و زمینه را برای رشد و ترقی فراهم می کند مثلا در جامعه ژاپن سطوح بالای سرمایه اجتماعی سبب گسترش و توسعه این کشور شده است در حالیکه در جامعه چین پیوندهای موجود مانع شکل گیری سرمایه اجتماعی شده و فرصت های نوآوری را محدود ساخته است وی اظهار می کند که جوامع مدرن به جای اینکه در صدد باشند که اخلاق اعضایشان را بهبود ببخشند ، در جست و جوی تاسیس نهادهایی چون حکومت متکی بر قانون اساسی و مبادله مبتنی بر بازار آزاد هستند تا رفتارهای اعضای خود را نظام مند کنند . ( فوکویاما (1379 :13)

انسجام اجتماعی 
"انسجام اجتماعی دلالت بر توافق جمعی میان اعضای یک جامعه دارد. انسجام در کل ناظر بر میزان و الگوی رابطه متقابل بین کنشگران ، گروه ها و خرده فرهنگ های تمایز یافته است"  (ازکیا و غفاری 1388 : 286).

انسجام احتماعی در یک حوزه تعاملی معین شکل و معنا پیدا می کند، دورکیم احساسی را که در میدان تعاملی به وجود می آید عاطفه جمعی می نامد."از نظر دورکیم عاطفه جمعی عمیق اکثرا طی مناسک جمعی بوجود می آید و بدین نحو موجبات افزایش و تحکیم انسجام اجتماعی را فراهم می کند". (همان 287)
پیوند میان انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی نیز حائز اهمیت است زیرا بین این دو نوعی تعامل وجود دارد یکی از پیش شرط های مشارکت ، قابلیت ظرفیت های متقابل برای ارتباط و تعامل داشتن با دیگران است این هنجارها و تعاملات اجتماعی به این جهت به عنوان یک سرمایه و در قالب سرمایه اجتماعی تعریف می گردند که دارای کارکردهای اقتصادی مهمی در سیستم های اجتماعی هستند. 

بسیاری از فعالیت های زندگی ما متضمن تعامل ما با افراد دیگر است  در روان شناسی اجتماعی از پدیده ای به نام روح  نزدیک بودن و یا عدم آن در یک جامعه و یا گروه سخن می گویند که  اثر مهمی روی رفتار افراد جامعه بر جا می گذارد. در گروه های اجتماعی می توان به آسانی این مسئله را شناسایی و آثار و پیامدهای وجودی و ملموس آن را ردگیری کرد. برای مثال برخی از مفسران ورزشی از تیم ها یی نام می برند که بهترین نفرات تیمی و ستارگان فوتبال را در اختیار دارند  اما نمی توانند نتیجه درستی بگیرند .در چنین مواردی این احتمال وجود دارد که فقدان نزدیکی یا حتی وجود دشمنی پنهان در میان برخی از اعضای تیم در عملکرد رضایت بخش تیم ورزشی اختلال ایجادکند.برای توصیف چنین وضعیت وویژگی درمیان یک تیم ورزشی یعنی فقدان احساس یگانگی ویا اقلیم عاطقی سخن می گوینداما بیشترین اصطلاحی که دراینجا از سوی مفسران واندیشمندان به کارمی روداصطلاح فقدان انسجام درمیان اعضای تیم است.درتعریف نسجام می گویندکه ویژگی است که درآن نیروی اعمال شده براعضاء وجامعه برای ماندن درگروه بیش از کل نیروهایی است که می کوشدآنان را به ترک گروه وادارسازدوانسجام ایشان را ازمیان بردارد.به سخن دیگر،گروهها وجوامعی که درآنها اعضاءیکدیگررادوست دارندومی خواهنددرحضوریکدیگرباقی بمانندوفعالیت کنند،گروهها وجوامع منسجم هستند.چنان که گروهها ویاجوامعی که اعضای آنها به یکدیگرجذب نشده اند،جوامع ازهم پاشیده ای هستندکه از نظرسطح انسجام درپایین ترین حدخودقراردارند.

ازنظرپاتنام،آنچه مشارکت همه اقشارمردم رادرفرایندهای تولیدی امکان پذیرساخته بودحس فراگیردرستکاری بودکه به وسیله حس تعلق به یک اجتماع یکپارچه تقویت شده بود.بهبودچشمگیرزندگی اقتصادی وعملکردحکومت بوسیله هنجارها وشبکه های مشارکت مدنی ممکن شده بود.تغییرات انقلابی که درنهادهای سیاست واقتصادرخ داد،برآمده از این شرایط اجتماعی منحصربه فردوپیوندهای افق همکاری وهمبستگی اجتماعی درون آن بود.(پاتنام1380 :221)

انسجام اجتماعی دلالت برتوافق جمعی میان اعضای یک جامعه داردکه حاصل پذیرش ،درونی کردن نظام آموزشی وهنجاری یک جامعه ووجود تعلق اجتماعی "احساس ما بودن "وتراکمی ازوجود تعامل گر میان افرادآن جامعه است (ازکیاوغفاری287:1383)
مشارکت اجتماعی 
مشارکت به معنای تعهدی مشترک برای انجام فعالیتی معین است که درآن پی گیری اقدامات به صورت توافقی وآگاهانه صورت می گیردهرچندمشارکت دارای سطوح متفاوتی است ،اما قرار گیری در هریک از پله های این نردبان دلیلی بر وجود سطحی از قدرت شهروندی و استعدادی برای شکل گیری تبادلات اجتماعی است .( شریفیانی ثانی 1380 :44)

 در این میان مشارکت به عنوان یکی از نتایج با  اهمیت سرمایه اجتماعی موردتوجه قرارگرفته است ومحققان مختلف به دنبال ارزیابی آثارسرمایه اجتماعی برمشارکت پذیری مردمی بوده اند.( ناطق پور و فیروز آبادی 165:1385-183) تنها عضویت در شبکه های اجتماعی ، شرط لازم برای حل مشکلات و بهره برداری از فرصت های ناحیه ای نیست ،  بلکه وجود  احساسی مشترک و تمایل برای مشارکت بخش فعال کننده شبکه های اجتماعی است. ( فیلد 1388 :9)

مشارکت در مسائل اجتماعی ، فرآیند توسعه یافتگی را تسریع می نماید. از مقدمات و مقومات مشارکت اجتماعی ، مسئولیت پذیری است ،آینده توسعه یافتگی یک جامعه درگرومسئولیت پذیری مردمان آن جامعه در زمان حال است، امروزه خروجی بسیاری از پژوهش های اجتماعی و محور بسیاری از نظریه پرداز های جامعه شناختی بیانگر این است که رسیدن به توسعه ای پایدار در تمامی عرصه های اجتماعی ، سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی منوط و مشروط است به در میان کشیدن معنا و مفهوم مشارکت و محور قراردادن انسان های مشارکت جو، یعنی  انسان هایی که برای خود سهمی در مسایل اجتماعی قایل هستند و با فعالیت های آگاهانه و آزادانه خود می کوشند حیات اجتماعی خود را شکل داده و در آن سهیم باشند . 
مشارکت اجتماعی می تواند کارکردهای اجتماعی داشته باشد کارکردهایی چون ایجاد نشاط و شادابی ، پراکندن روحیه عشق به سرزمین ،بالا بردن سطح امید به زندگی ، افزایش حس تعهد و مسئولیت شناسی نسبت به جامعه و ایجاد تمایل هرچه بیشتر به فرهنگ خودی و...

مشارکت بانشاطی که به جامعه ارزانی می کند، کیفیت زندگی اجتماعی را افزایش می دهد و مردم را به این باور و یقین می رساند که با مشارکت، تعاون و همیاری می توان به جامعه ای مرفه تر و سعادتمند دست یافت. بنابر این مشارکت اجتماعی را می توان فرایند سازمان یافته ای دانست که از سوی افراد جامعه به صورت آگاهانه، داوطلبانه و جمعی با در نظر داشتن هدف های معین و مشخص به منظور سهیم شدن در منابع قدرت انجام می گیرد. ( ازکیا و غفاری (1383: 292) 

با توجه به این سه مولفه مهم سرمایه اجتماعی می توان ادعا کرد که امروزه بدون سرمایه اجتماعی هیچ اجتماعی به هیچ سرمایه ای نمی رسد. درسازمان ها و بنگاه ها و جوامع امروزی سرمایه اقتصادی از نظر درجه اهمیت پایین ترین مرتبه را دارد. در بازارهای امروزی میلیاردها دلار معامله صرفا براساس اعتماد و توافق دو جانبه صورت می گیرد بخصوص در بازارهای بورس که گاه محصولی که در چند  ماه آینده  تولید می شود از امروز مورد معامله قرار می گیرندو در بازار نفتی میلیون ها بشکه صرفا براساس یک توافق ظاهری معامله می شود. 

مفهوم شناسی تعاون 
تعاون در اصطلاح به معنای " یاوری و همراهی متقابل"می باشد. تعاون از "عون " به معنای یاری نمودن و در باب تفاعل به معنای به همدیگر کمک کردن و همیاری نمودن آمده است. به عبارت دیگر کارگروهی ، داوطلبانه و نظامند را تعاون می گویند. تعاون در مفهوم خاص خود نوعی همکاری و مشارکت افراد است برای ایجاد یک سازمان اقتصادی با قبول و پذیرش اصولی که  سوداگری و بهره کشی را طرد می نماید. مقصد و هدف والای تعاون ، جمع ارزش های اخلاقی با هدف های اقتصادی و رفع حوائج مشترک افراد در نظامی مبنی بر فضیلت است. در این نظام اجتماعی اقتصادی که همه فعالیت ها با تشریک مساعی و به صورت جمعی است به فرد و آزادی او احترام گذارده می شود و اینگونه است که استعدادها نمود پیدا می کند و بارور می گردد. قلمرو شمول این نظام تمام رشته های فعالیت اقتصادی جامعه است ،  اما استقرار آن جز با تشکیل و توسعه تدریجی شرکت های تعاونی به وسیله گروه ها و افرادی که احساس نیاز به این نوع سازمان ها می کنند ،  میسر نیست .

تعاون در نگاه وسیع آن به معنای همکاری ،  کمک  ، مساعدت و اشتراک مساعی در رفع نیازمندی های همگانی است. به عبارت دیگر تعاون به معنای اتحاد و تلفیق امکانات و تشریک مساعی هریک از افراد در فعالیت مشترک ، به منظور حصول مقاصد همگان است. با این تعریف ، تعاون مفهومی کاملا فراگیر است و از محدوده مکان و زمانی خاص فراتر می رود و در بردارنده نوعی رابطه متقابل بین فرد با فرد ، فرد با گروه است که حاصل آن استفاده از دستاوردهای فعالیت گروهی برای ارضای نیاز ها است. این مفهوم اولیه و شکل بسیط تعاون است. این رابطه چه در سطح بسیار نازل حیات اجتماعی و چه در سطح  بسیار عالی آن وجود دارد  اما تعاون در گسترش به این سطوح اشکال متعددی به خود می گیرد وتنوع فراوان می پذیرد.  از این حیث تعاون متضمن نوعی بر هم کنش گروهی است که در یک سطح ابتدایی از تکامل حیات فاقد عناصر آگاهی است ودر سطوح بالاتر به تدریج خصلت های آگاهانه از خود بروز می دهد و در عالی ترین شکل خود به عنوان یک سازمان اجتماعی در جامعه صنعتی حد اعلای تفکر نوع دوستانه و کنش دیگر گرایانه را ظاهر می سازد.

آزادی ،  نیکوکاری ، دموکراسی و مشارکت همگانی اصول و ارزش های اساسی هستند که در امور تعاونی ها به کار برده می شود. تعاون درمفهوم اقتصادی خاص آن روش یا به تعبیر شهید بهشتی "بهتر است بگویم  شیوه ای در اقتصاد" است که در دو قرن اخیر در چارچوب ساختاری رسمی مرسوم شده و تاثیرات مهمی در زندگی اجتماعی و اقتصادی انسان ها برجای گذاشته است.
اموری (emory) مولف کتاب تعاون و اصول اولیه آن  ، تعاون را طریقه ای برای زندگی و فلسفه ای برای حیات می داند که مجموعه ای از پوشش ها و شیوه های رفتاری می باشد که در عین حال مجموعه ای از اصول و مبانی برای راهنمایی  زندگی فردی و اجتماعی انسان هاست.تعاون ترکیبی از خودیاری و کمک متقابل است که گرایش آن در جهت بناگذاری ارزش های جهانی است. (رستمی 1388 :78)

واژه تعاون در مفاهیم زیر به کار برده شده است: 
همکاری : یکدیگر را یاری رساندن و مشارکت در جهت ارضای نیاز مشترک
کنش متقابل و پیوسته که در جهت یگانه صورت می گیرد 
خودیاری : منتظر کمک دیگران ننشستن 
همیاری : توفیق خود را در گرو موفقیت دیگران دانستن 
مفهوم سازمانی: عملی که در داخل یک شرکت تعاونی صورت میگیرد 
کمک به دیگری : کلماتی چون معاون ، اعانه ، استعانت و مستعان بیانگر" تعاون " به معنای اخیر به کارگرفته می شود. 
اصول تعاون 
اصول و ارزشهای تعاون که مورد قبول همه تعاون گران جهان قراردارد به گونه ای  انتخاب شده اند که در صورت اجرای آن ها از سوی رهبران و اعضای تعاونی موجبات تقویت سرمایه تعاونی را فراهم آورده و دستیابی به اهداف تعاونی را تسهیل می نماید. ( رستمی 1388)
 به طور کلی اصول تعاونی رهنمودهایی است که طبق آن تعاونی ها  تحقق ارزش ها را عملی می سازند. این اصول بر اساس بازنگری اتحادیه بین المللی تعاون 1995 به شرح ذیل می باشند: 
اصل اول تعاون : عضویت اختیاری و آزاد 
تعاونی ها سازمان هایی اختیاری هستند و عضویت  در آنها برای تمام افرادی که بتوانند از خدمات آنها استفاده کنند و مسئولیت های ناشی از عضویت را بپذیرند  بدون تبعیضات جنسی ، اجتماعی ،نژادی ،سیاسی یا مذهبی آزاد است. 
اصل دوم تعاون : کنترل  دموکراتیک توسط اعضاء
تعاونی ها سازمان های دموکراتیک هستند و توسط اعضای خود که فعالانه در سیاستگزاری و اتخاذ تصمیمات مشارکت می کنند کنترل می شوند ،  مردان و زنانی که بعنوان نمایندگان منتخب خدمت می کنند در مقابل اعضا مسئولند. در تعاونی های سطح اولیه ( شرکت های تعاونی )  اعضاء از حق رای مساوی برخوردارند هر عضو دارای یک رای می باشد. 
اصل سوم تعاون : مشارکت اقتصادی اعضاء
اعضاء بطور منصفانه و با کنترل دموکراتیک سرمایه تعاونی خود راتامین می کنند.
آنها  معمولا متناسب با سرمایه پرداخت شده خود که یکی از شرایط عضویت می باشد سود محدودی در صورت وجود دریافت می دارند ، اعضاء مازاد درآمد را برای تامین مقاصد دیگر از قبیل توسعه تعاونی خود ، برخورداری اعضاء به نسبت معاملات هریک از آنها با تعاونی و حمایت از سایر فعالیت هایی که به تصویب اعضاء رسیده است هزینه می کنند. 
اصل چهارم تعاون : خودگردانی و عدم وابستگی 
تعاونی ها سازمان هایی خودگردان  و خودیاری هستند که توسط اعضاء کنترل می شوند .ارتباط آنها با سایر سازمان  و دستگاه های دولتی به گونه ای است که آزادانه و با میل و رغبت خود به شرطی انجام می پذیرد که متضمن کنترل دموکراتیک توسط اعضا و حافظ خود گردانی و عدم وابستگی تعاونی باشد.
اصل پنجم تعاون:آموزش،کا رورزی و اطلاع رسانی 
تعاونی ها برای اعضاء، مدیران و کارکنان خود دوره آموزشی و کارآموزی را فراهم می آورند ، بطوری که آنها بتوانند به نحو موثری به پیشرفت خود کمک کنند.
اصل ششم تعاون: همکاری بین تعاونی ها
تعاونی هااز طریق همکاری با یکدیگر در سازمان های محلی، ملی، منطقه ای و بین المللی به اعضای خود به موثرترین طریق خدمت کرده و نهضت تعاونی را تقویت می کنند.
اصل هفتم تعاون: توجه به جامعه
تعاونی ها با تصویب سیاست ها توسط اعضاء برای توسعه پایدار جوامع خود فعالیت می کنند. مشارکت اعضاء در تعاونی  قابلیت های فردی آنها را افزایش داده و با فراهم کردن زمینه فعالیت آن ها در تعاونی، فرد را برای ایفای نقش موثر در جامعه آماده می سازد.
نتیجه گیری
سرمایه اجتماعی کلید استقرار جامعه مدنی و حیات شهروندی است و فقدان این سرمایه مانع اساسی بر تاسیس و استقرار آن است. در جوامعی که این نوع سرمایه قوی می باشد بستر مناسبی برای شکل گیری جامعه مدنی پویا، توانمند ، پاسخگو و کارآمد فراهم می سازد. اما درمقابل تهی شدن یک جامعه از سرمایه اجتماعی به ناکارآمدی بسیاری از سیاستها و طرح های پیشنهادی در حوزه برنامه ریزی می شود. سرمایه اجتماعی در هر جامعه ای تابعی از موجودی فضیلت های اخلاقی آن جامعه است و با همه سطوح کلان ( دولت ونهادهای حکومتی،  میانه ( حکومت های محلی ، سازمانها و نهادهای مدنی ) و فردی ( رفتار فردی) ارتباط دارد. (توکلی و تاجبخش، 1378 به نقل از حاجی پور).
سرمایه اجتماعی با ارتباط ومعامله متقابل به وجود می آید و انگیزه متقابل  بهره گیری ازکمک دیگری ، با دادن کمک به دیگری با انتظار دریافت سود در آینده شکل می گیرد ،  که منظور از آن دریافت کمک ازطرق مقابل به هنگام نیاز در آینده  می باشد. این معامله بر اساس اعتماد انجام می گیرد و کسب اعتماد در شبکه ها به وجود       می آید. 
تعاونی ها به عنوان یکی از شبکه های سازمان یافته ، شبکه هایی از اعتماد  در میان  اعضاء به وجود  می آورند که افراد را به همکاری و مشارکت با یکدیگر قادر می سازند. این ظرفیت تعاونی ها را به عنوان منابع بالقوه ای برای تولید سرمایه اجتماعی مطرح می سازد و از طرف دیگر سرمایه اجتماعی نیز نقش موثری در کاهش هزینه های فعالیت ها و موفقیت و افزایش کارآیی و عملکرد تعاونی ها دارد. شبکه های اعتماد علاوه بر کاهش هزینه های مدیریتی ، موجب می شوند که زمان و سرمایه بیشتری به فعالیت های اصلی اختصاص پیدا کند و علاوه برآن موجب انتقال دانش اعضای گروه ها به یکدیگر می شود و جریان مناسبی را از یادگیری و دانش در بین آنها فراهم می سازد و این امردر کاهش هزینه ها  و توسعه اجتماعی و سازمانی بسیار موثر است. 
تعاون تجلی عینی و عملی آرمان ها و ارزش های جهانی بشر همچون دموکراسی و عدالت ، آزادی و در نهایت موفقیت اعضاء در دستیابی به اهداف مشترک است که با استفاده از روش های نوین کارگروهی ، عملی می گردد. تصمیم به تشکیل تعاونی به عنوان یکی از راهکارهای مطمئن درفراهم نمودن زمینه ای به منظور ایجاد گروه و تیم هایی که به منظور رفع نیازهای مشترک اعضاء از جمله مباحث اقتصادی ، اشتغال ، نیاز های فرهنگی و اجتماعی تشکیل می شوند ، روشی پسندیده و ارزشمند است. افراد در تعاونی ها از توانمندی های فکری و مادی دیگران وایجاد شرایط لازم در جهت تشریک مساعی و مشارکت در تصمیم گیری ها و بهره مندی از منافع مشترک در کار و فکر بهره مند می شوند. سرمایه اجتماعی مجموعه ای از شبکه ها ، هنجارها و ارزش ها است که همکاری درون گروه ها و بین گروه ها را در جهت کسب منافع متقابل تسهیل می کند و این نوع از سرمایه با نرخ مشارکت افراد در زندگی جمعی و وجود عامل اعتماد در بین آنان بیان می شود. با پررنگ شدن سرمایه اجتماعی در جامعه و گسترش مولفه های  سرمایه اجتماعی در بستر جامعه، صداقت و اعتماد افراد برای انجام کارهای مشارکتی و تعاونی بیشتر و بیشتر می شود و این امر منجر به رشد و ترقی و ایجاد توسعه در جامعه می شود.
با این وجود میتوان ادعا کرد که توسعه بدون سرمایه اجتماعی امکان پذیر نیست و شرکت های تعاونی از نمادهای عینی سرمایه اجتماعی در جامعه بشمار میروند. با افزایش سرمایه اجتماعی در جامعه زندگی کم هزینه می شود واین می تواند بستر توسعه را فراهم نماید. با توانمند سازی گروه های اجتماعی مسیر توسعه هموار می شود. تعاونی ها یکی از شبکه های بسیار پرکاربرد و موثر در بین جوامع مختلف هستند که هم رضایت اجتماعی را به دنبال دارند و هم در تولید محصولات اقتصادی و ارائه خدمات عمومی تاثیرگذار هستند. رابطه سرمایه اجتماعی و تعاون یک رابطه دو سویه می باشد، سرمایه اجتماعی تعاون  و همکاری بین افراد در جامعه را بوجود آورد و تعاون به ایجاد سرمایه اجتماعی منجر می شود.
تعاونی ها شبکه هایی از اعتماد درمیان اعضاء به وجود می آورند که افراد را به همکاری و مشارکت با یکدیگر قادر می سازند، این ظرفیت  تعاونی ها را به عنوان منابع بالقوه ای برای تولید سرمایه اجتماعی مطرح می سازند. از طرفی دیگر سرمایه اجتماعی نیز نقش موثری در کاهش هزینه های فعالیت ها و موفقیت و افزایش کارایی و عملکرد تعاونی ها دارد. 
بنابراین ضروری است تا از طریق توجه به دانش و آگاهی های اعضاء تعاونی جهت بهبود نگرش و توانمند ساختن آنها، وجود رابطه ای مبتنی بر اعتماد بین مسئولان و افراد عضو تعاونی ، مشارکت اعضاء در تصمیم گیری ها جهت جلب حمایت های معنوی آنها ، توجه به هنجارها و ارزش های اخلاقی تعاونی، انسجام درونی تعاونی ها ، مدیریت اصولی و شایسته تعاونی ها ، موجبات ایجاد تقویت سرمایه اجتماعی این دارایی ناملموس را در تعاونی ها فراهم کنیم.
در شرایط کنونی یکی از مهمترین فرایندهای موجود در جوامع برای ایجاد سرمایه اجتماعی آموزش است.گذر افراد از آموزش های عمومی در تمامی سطوح و نیز آموزش های دانشگاهی ، نقش اصلی را درایجاد سرمایه اجتماعی بازی می کند مولفه های فرهنگی در سطح جامعه  به شدت متاثر از عملکرد نظام های آموزشی و تربیتی هستند ،  در سطح سازمانی نیز دوره های آموزشی کارکنان می تواند بستر مناسبی برای تقویت سرمایه اجتماعی باشد.
فرجام سخن اینکه سرمایه اجتماعی به کمک مفاهیمی چون اعتماد و شبکه های تعاملی می تواند با تسهیل اقدامات هماهنگ ، کارایی گروه ها را در دستیابی به اهداف خود بهبود بخشد. نقش چشمگیر سرمایه اجتماعی و نحوه حضور آن در زندگی کنشگران اجتماعی ، راه حل مشکلات اجتماعی تلقی می شود سرمایه اجتماعی می تواند از سوی گروه های  مختلف به عنوان منبعی برای دستیابی به آرمان ها و اهداف به کارگرفته شود .(رستمی 1388) 
تعاونی ها در صورت کاربرد اصول و ارزش های تعاون می توانند به عنوان گسترده ترین شبکه مشارکت مردمی منبع تولید و تقویت اعتماد عمومی باشند که علاوه بر بهره مندی اعضاء تعاونی ها از مزایای آن نقش مهمی در تولید سرمایه اجتماعی کل جامعه ایفا نمایند. از آنجا که منطق حاکم در اداره تعاونی ها منطقی دموکراتیک است، مانند نظام های سیاسی مردم سالار که  همه افراد علی رغم تفاوت های اقتصادی و اجتماعی از حق رای مساوی برخوردارند، تعاونی ها نیز علی رغم وجود سهام نامساوی هر عضو دارای یک رای است .( همان. 108)






منابع 
ازکیا،مصطفی و غفاری ، غلامرضا، توسعه روستایی با تاکید بر جامعه روستایی ایران ، نشرنی ، تهران 1383
 فوکویاما، فرانسیس، پایان نظم ، ترجمه غلامعباس توسلی ، تهران انتشارات جامعه ایرانیان 
کلمن ، جیمز ، بنیادهای نظریه اجتماعی ، ترجمه منوچهرصبوری ، تهران ، نشرنی ، چاپ اول 1377
 پاتنام ، رابرت .1997 دموکراسی و سنت های مدنی ، ترجمه محمد تقی دلفروز ، تهران نشر غدیر 1380
 رستمی، حمداله، سرمایه اجتماعی انتشارات فرهنگ دهخدا چاپ اول 1388
فیلد، جان، سرمایه اجتماعی ترجمه غفاری، انتشارات کویر تهران 1386
گیدنز، آنتونی ، پیامدهای مدرنیت، ترجمه محسن ثلاثی – تهران،  نشر مرکز 1377
رنانی، محسن،چرخه های افول اخلاق واقتصاد ، سرمایه اجتماعی در ایران تهران ، طرح نو 1390
بوردیو، پیر، شکل های سرمایه، ترجمه افشین خاکباز وحسین پویان، تهران نشر تیراژه 1385
پیران و همکاران ، کارپایه مفهومی و مفهوم سازی سرمایه اجتماعی در ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی سال6 شماره 23 سال 1385
بلیکی نورمن طراحی پژوهش های اجتماعی ترجمه حسن چاوشیان تهران نشر نی 1387
مقالات همایش ملی ارزیابی تاثیر اجتماعی جلد چهارم
بنتون ، تد و یان کرایب فلسفه علوم اجتماعی ، بنیادهای فلسفی تفکر اجتماعی ترجمه شهناز مسمی پرست         و محمود متحد تهران نشر آگه 1384
) توسلی غلام عباس، نظریه های جامعه شناسی ، انتشارات سمت تهران چ دوم 1370
جهانبگلو، رامین ، موج چهارم ترجمه منصور گودرزی نشر نی چ چهارم 1384
لهسایی زاده ، عبدالعلی جامعه شناسی توسعه ، انتشارات پیام نور 1385
ازکیا مصطفی و دیگران نظریه های اجتماعی معاصر با رویکرد توسعه نشر علم چلپ اول 1389

منبع: تابناک
اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار