در سال‌های بعد از جنگ، مساله کنترل زاد و ولد و کاهش نرخ باروری در کشور مطرح شد و برنامه ریزی‌هایی برای آن انجام گرفت. اما به گفته کارشناسان و جمعیت شناسان از سال 74 باید طرح جدید با عنوان افزایش نرخ باروری در کشور جایگزین این طرح می‌شد تا بتواند از حرکت جمعیت به سمت کهنسالی جلوگیری کند، اما نبود هیچ برنامه مدونی در این زمینه موجب شد تا روند کاهش نرخ زاد و ولد در کشور ادامه داشته باشد. در دولت قبل با حذف قوانین محدود کننده نظیر حذف اعطا نشدن دفترچه به فرزند چهارم به بعد، اعطای هدیه تولد و... سعی در تشویق آحاد جامعه برای افزایش باروری شد که این طرح‌ها هم نتوانست تأثیر چندانی داشته باشد تا این‌که در سیاست‌های جدید برنامه ششم توسعه ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، طرح افزایش فرزند و نرخ باروری به صورت جدی مطرح شد.
*کاهش رشد جمعیت
یک مدرس دانشگاه درباره اهمیت توجه به نرخ رشد جمعیت در کشور به همشهری گفت: اکنون با توجه به کاهش نرخ رشد جمعیت، موضوع نیاز به رشد نرخ باروری در کشور مطرح شده است. با این حال هیچ برنامه مدون و جامعی در کشور برای بررسی ویژه و دقیق این موضوع وجود ندارد و تنها بخشنامه ای از سوی رئیس دولت قبلی ابلاغ شده است. در هیچ بندی از قانون، برای فرزندآوری و خانواده‌های با تعداد فرزند بالا لایحه و طرح حمایتی وجود ندارد.
فاطمه محمدبیگی اضافه کرد: اکنون صرفا نباید به دنبال افزایش جمعیت باشیم بلکه باید بحران کاهش جمعیت در دهه‌های آینده را به روش‌های بنیادی رفع کنیم. به منظور کاهش جمعیت در دهه‌های گذشته برنامه‌های مدون و کارشناسی شده بسیاری انجام شد تا باور«فرزند کمتر زندگی بهتر» را میان خانواده‌ها نهادینه کنیم، اکنون هم باید به منظور افزایش نرخ باروری به صورت ریشه ای وارد عمل شویم. این استاد دانشگاه ادامه داد: با توجه به وضعیت کنونی زاد و‌ولد در کشور،70 سال آینده همه متولدان دهه 60 بر اثر مرگ طبیعی خواهند مرد و پس از آن، مرگ و میر از میزان ولادت در کشور پیشی خواهد گرفت و در واقع در آن سال‌ها با رشد تک‌فرزندی در کشور، از 2 والد تنها یک جانشین باقی خواهد ماند و این نگرانی‌های بسیاری را برای جمعیت آینده کشور به همراه خواهد داشت.
محمدبیگی بیان کرد: هر جامعه ای که با رشد منفی جمعیت رو به رو می‌شود، با تهدیدات بسیاری هم مواجه خواهد شد و در واقع همه جوانب توسعه از جمله اقتصاد، اشتغال، سرمایه‌های اجتماعی و امنیت آن کشور دستخوش تهدید خواهد شد.
وی گفت: از لحاظ علم جمعیت شناسی، همه جوامع به نرخ باروری 2/7 فرزند به ازای هر خانواده نیاز دارند و اگر بخواهیم رشد جمعیت مثبت باشد و تهدیداتی که عنوان شد، گریبان یک خانواده را نگیرد، باید در هر خانواده به صورت میانگین 3 یا 4 فرزند وجود داشته باشند.
*جبران کاهش جمعیت
این استاد دانشگاه گفت: در جوامع مختلف نرخ فرزند آوری متفاوت است، اما اگر به طور حداقلی سطح جانشینی به ازای هر زن و شوهر کمتر از 2 فرزند باشد، در دراز مدت شاهد کاهش نرخ رشد جمعیت خواهیم بود و به همین منظور اکنون این سطح جانشینی 2/1 در نظر گرفته شده است که البته باید اشاره کنم که این عدد صرفا جمعیت را در کوتاه مدت با ثبات مواجه خواهد کرد و در دراز مدت نمی‌تواند بحران کاهش جمعیت را در کشور رفع کند.
محمدبیگی ادامه داد: از آن جا که در همه جوامع نیاز به نیروی کار وجود دارد، نیاز به بالا رفتن سطح جانشینی هم دیده می‌شود و در واقع باید تعداد اعضای یک خانواده از سطح جانشینی بالاتر باشد.
وی افزود: اگر بخواهیم نیروی کار خود را از نیروهای خارجی تأمین کنیم، هزینه‌های فرهنگی و اجتماعی بالایی برای کشور به همراه خواهد داشت و حتی می‌تواند سلامت افراد جامعه را هم تهدید کند پس باید با طرح‌های مدون و برنامه ریزی شده، افراد جامعه را تشویق به فرزندآوری کنیم.
این مدرس دانشگاه با اشاره به سیاست‌های کشور در مورد رشد نرخ باروری افزود: در سطح کلان کشور نرخ باروری برابر با عدد 2/8 است و بر همین اساس و نیاز به افزایش نرخ رشد باروری باید ادوات پیشگیری از بارداری از حالت رایگان خارج شود و افراد برای دریافت آنها هزینه پرداخت کنند و این به معنای ارائه ندادن ادوات پیشگیری به افراد نیست.
محمدبیگی بیان کرد: هر فردی به تناسب زندگی و وضعیت خانوادگی خود حق انتخاب دارد و نمی‌توان با اجبار، افراد را به سمت افزایش نرخ باروری کشاند و این طرح همچون طرح فرزند کمتر زندگی بهتر برای اجرا نیاز به زمان دارد و باید با برنامه‌ریزی‌های دقیق اجرا شود و از هر گونه افراط و تفریط پرهیز شود.
وی گفت: در موضوع افزایش فرزند در خانواده‌ها دیدگاه و نگرش افراد مؤثر است و لزوما به دلیل شرایط خاص اقتصادی نیست که افراد تن به فرزندآوری نمی‌دهند و این را می‌توان از اصرار خانواده‌های مرفه جامعه بر تک فرزندی مشاهده کرد.
فرهنگ سازی از نخبگان آغاز شود
این مدرس دانشگاه گفت: باید برای فرهنگ سازی این طرح از قشر نخبه جامعه شروع و در واقع این قشر را برای افزایش فرزند قانع و ذهن آنها را نسبت به بالا ر فتن تعداد فرزند آماده کنیم.
محمدبیگی اضافه کرد: به منظور ارتقای باور جامعه به نیاز به فرزند بیشتر باید در گام اول فواید فرزندآوری و تأثیر آن بر رفتارهای مثبت اجتماعی، اثرات تربیتی چند فرزندی و ارتقای مهارت‌های اجتماعی فرزندان در خانواده‌های چند فرزندی و معایب تک فرزندی را برای خانواده‌ها تشریح کرد و به مرور باورهای آنها را از زندگی بهتر با فرزند کمتر به سمت فرزند بیشتر تغییر دهیم.
وی بیان کرد: نیاز به برقراری در مورد همسالان یا خواهر و برادر، با هیچ امکانات و سرمایه ای جبران نمی‌شود و تک فرزندی می‌تواند آثار سوئی نظیر استرس، اعتماد به نفس کاذب، افسردگی، انزوا طلبی و... را به همراه داشته باشد و هر چه امکانات بیشتری برای یک فرزند تنها تهیه شود نمی‌تواند این نیاز را برای او تأمین کند و این می‌تواند حتی موجب سرخوردگی اجتماعی و ایجاد مشکلات متعددی در آینده فرد شود.
این مدرس دانشگاه گفت: در اجرای این طرح در اولین اقدام باید توجه کنیم که اجبار و فشار به آحاد جامعه نه فقط کاری از پیش نخواهد برد بلکه اثرات منفی و مقاومت مردم را به دنبال خواهد داشت، در این مسیر باید از نخبگان و افراد تحصیلکرده جامعه شروع کنیم و آنها را به این سمت سوق دهیم تا بتوانیم همراهی همه مردم را شاهد باشیم.
این که سیاست‌های ابلاغی در برنامه ششم توسعه چگونه و با چه برنامه ای اجرا شود از خود موضوع مهم تر است و باید به این نکته توجه شود که در جامعه امروزی ما هر چه رفاه افزایش یافته نرخ رشد جمعیت هم افزایش یافته است و باید باورهای قشر مرفه را به سمت افزایش تعداد فرزند تغییر داد تا بتوانیم علاوه بر جبران نیاز به افزایش جمعیت، مشکلات اقتصادی پیش آمده بر اثر جمعیت بالا را جبران کنیم