به گزارش تابناک قزوین، آرام و در سکوت، صندلی چرخدارش را به جلو می‌راند. در ازدحام جمعیت به اطراف می‌نگرد، به آدمهایی که بی تفاوت از کنارش می‌گذرند و هیچ تصوری از سختی ویلچرنشینی ندارند.
چرخ‌های ویلچر را با دشواری تمام به حرکت می اندازد. چرخ‌هایی که حالا پای رفتنش و یار و همدم دیرینه اش هستند را به سمت درب ورودی پارکی که در مقابلش قرار داشت، هدایت می‌کند. سدی در جلوی راهش سبز می‌شود. پله‌هایی که حکم مبارزی سرسخت داشت او را به مبارزه دعوت می‌کرد اما یارای رویارویی اش نبود. بار دیگر پاهای بی رمقش، سبب توقفش شد. اطراف را نگاه کرد تا شاید وجود رمپی مسیرش را به سوی پارک هموار سازد اما خبری نبود.
هرچند ویلچرنشینی و محدودیتِ معلولیت، آه‌های زیادی را در طول سال‌های عمرش مهمان دل پرسودایش کرده و گاهی هم صدای ناله دستانش را که همیشه یاریگر پاهای قوت نداشته‌اش بوده را درآورده، اما همچنان با دلی روشن به فرداها، صندلی چرخدار و دست‌های خسته‌اش را به همراهی می‌طلبد به امید روزی که خواسته‌های به حق او در جامعه، جامه عمل پوشانده شود.
هر سال در سالروز جهانی معلولان، وعده وعید مسوولان درخصوص مناسب سازی، رنگ و بوی پررنگی به خود می‌گیرد و سخن از پیگیری برای تحقق مطالبات این قشر مظلوم سر می‌دهند اما به قول دیرینیان «سال به سال دریغ از پارسال».
البته بی انصافی است اگر بگوئیم هیچ اقدامی در این مسیر صورت نگرفته اما بدون شک تا رسیدن به نقطه مقصود راه دراز است و معلولان همچنان چشم انتظار بارقه‌های امیدی هستند که کورسوی آن را سالهاست به نظاره نشسته‌اند. روزی که بتوانند همچون سایر شهروندان بدون هیچ بیم و نگرانی از سدهای فولاد زره پله‌ها و شیب‌های تند و مسیرهای ناهموار به هر جایی که می‌خواهند بدون نیاز به حضور دیگران پای بگذارند.
به گفته علی دهباشی‌پور مدیرکل بهزیستی استان قزوین، هیات وزیران در جلسه ۱۷ آذرماه ۹۸، آیین‌نامه اجرایی ماده ۳ حمایت از حقوق معلولان را تصویب و دستگاه‌های اجرایی را مکلف به مناسب‌سازی فضاهای شهری برای دسترسی معلولان کرد.
وی می‌افزاید: در این آئین نامه از 16 دستگاه نام برده شده و برای همه دستگاه‌ها وظائف مشخصی تعریف شده است. بر اساس ماده 6 این مصوبه کلیه دستگاه‌های مشمول موظفند از زمان لازم الاجرا شدن این آیین نامه ساختمانها و اماکن موضوع تبصره (1) ماده (3) قانون را برای دسترس پذیری افراد دارای معلولیت به خدمات، مطابق با ضوابط مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران برای افراد دارای معلولیت مناسب‌سازی کنند، به گونه‌ای که مناسب‌سازی ساختمانها و اماکن یاد شده ظرف سه سال از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این آیین‌نامه به طور کامل پایان پذیرد.
عدم اهتمام جدی دستگاه‌ها به امر مناسب‌سازی
مدیرکل بهزیستی استان قزوین عنوان می‌کند: در واقع باید تا آذر ماه 1401 کلیه نواقص مناسب سازی اماکن رفع می‌شد ولیکن بنا به دلایل مختلف تاکنون این مهم اتفاق نیفتاده است که از جمله دلایل آن عدم اهتمام جدی دستگاه‌ها به امر مناسب‌سازی، عدم تامین اعتبار لازم جهت مناسب‌سازی ساختمانها، وجود ساختمان‌های قدیمی و گاها تاریخی که هنوز کاربری خود را به عنوان فضای اداری حفظ کرده، ولی امکان مناسب‌سازی ندارند. همچنین عدم اطلاع از مصادیق مناسب‌سازی و به صورت کلی عدم اطلاع از قانون حمایت از معلولین نیز در تشدید این موضوع موثر بوده است.
وی در ادامه، عدم همکاری بانک‌ها و بیمه در مبحث مناسب‌سازی و عدم اهتمام جدی مهندسان طراح، مجری و ناظر در بحث مناسب‌سازی محیط جهت حضور معلولین را از جمله دلایل موثر در عدم مناسب‌سازی موثر در سطح شهر بیان داشته و اضافه می‌کند: توجه به دستگاه‌های ستادی و عدم توجه کافی به ساختمان‌های شهرستان‌ها هم از دیگر دلایل موثر در این امر است.
دهباشی‌پور با اشاره به اهمیت حضور معلولان در جلسات مناسب سازی برای آشنایی بیشتر با مطالبات و مشکلات این قشر بیان کرد: در کلیه جلساتی که در ستاد مناسب‌سازی استان و شهرستان‌ها با ریاست استانداری، فرمانداری‌ها و دبیری سازمان بهزیستی برگزار می‌شود از کانون معلولین و انجمن‌های مرتبط دعوت به عمل آمده و نظرات آنان در جلسات استماع می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: علاوه بر این در بیست و چهارمین صورتجلسه ستاد کشوری مناسب‌سازی، به استانداران، فرمانداران و همچنین شهرداران تعیین یک مشاور دچار معلولیت تکلیف شده است و در این راستا هم اکنون شهرداری قزوین دارای یک مشاور مجرب و متخصص توان‌خواه می‌باشد که در کلیه جلسات از نظرات کارشناسی و ارزشمند ایشان بهره‌برداری می‌شود.
مدیرکل بهزیستی استان قزوین در پاسخ به این سوال که کدام دستگاه‌ها، متولی امر مناسب سازی هستند؛ می‌گوید: مناسب سازی در قالب ضابطه 246 (ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت) توسط وزارت راه و شهرسازی به کلیه دستگاه‌ها ابلاغ شده و کلیه دستگاه‌ها موظف به رعایت مقررات مذکور در امور ساخت و ساز هستند.
به گفته دهباشی‌پور، در سال1401 سومین ویرایش آن ابلاغ شده است و علاوه بر این در آیین‌نامه اجرایی ماده (3) قانون حمایت از حقوق معلولان 16 دستگاه دخیل هستند که شامل وزارت کشور، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت راه و شهرسازی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت علوم تحقیقات و فناوری، وزارت آموزش و پرورش، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان برنامه و بودجه کشور، بنیاد شهید و امور ایثارگران، سازمان ملی استاندارد ایران، سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، سازمان بهزیستی کشور و شورای عالی استان‌ها عضو می‌باشند.
وی ادامه می‌دهد: در کلیه دستگاه‌ها به استناد تبصره 2 قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت، مصوب ۲۰ اسفند سال ۹۶ اشعار می‌دارد که وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها و موسسات و شرکت‌های دولتی و نهادهای عمومی و انقلابی موظند جهت دسترسی و بهره‌مندی افراد دارای معلولیت، ساختمانها و اماکن عمومی، ورزشی و تفریحی و معابر و وسایل خدماتی موجود را در چهارچوب مصوبات سالانه خود مناسب سازی کنند.
اختصاص 9 میلیارد ریال برای کمک به مناسب‌سازی منازل و خودروی افراد دچار معلولیت
این مسوول بیان می‌کند: در سازمان بهزیستی نیز همانند سایر دستگاه‌ها خود را موظف به مناسب سازی ساختمان‌های اداری و مراکز غیردولتی تحت نظارت می‌دانیم به طوریکه در خصوص کمک به مناسب‌سازی منازل و خودروی افراد دچار معلولیت تحت پوشش سازمان بهزیستی، سال گذشته ۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال و در سال جاری تاکنون نزدیک به ۹ میلیارد ریال هزینه صورت گرفته است.
وی در پاسخ به این سوال که مسوولیت کدام دستگاه‌ها در امر مناسب سازی تاثیرگذاری بیشتری خواهد داشت، گفت: ابتدا موسسات و انجمن‌های غیردولتی به عنوان مطالبه‌گران به حق حقوق معلولین در صف اول قرار دارند، سپس استانداری به عنوان رئیس ستاد هماهنگی و پیگیری مناسب سازی و سازمان بهزیستی به عنوان دبیرخانه ستاد هماهنگی و پیگیری مناسب‌سازی از جمله دستگاه‌های دارای مسئولیت بالا در امر مناسب‌سازی هستند.
شهرداری‌ها، مهمترین بازوان اجرائی مناسب سازی در سطح شهر
دهباشی‌پور با بیان اینکه بحث مناسب سازی مبحث بسیار گسترده‌ای است که شامل کلیه فضاهای شهری و روستائی می‌شود؛ اضافه می‌کند: شهرداری‌ها به عنوان مهمترین بازوان اجرائی مناسب سازی در سطح شهر، اداره راه و شهرسازی به عنوان متولی اجرای مقررات کلی ساختمان، سازمان نظام مهندسی به عنوان نهاد غیردولتی تخصصی مرتبط به امور مناسب سازی و همچنین دانشگاه علوم پزشکی به عنوان متولی امور درمانی بهداشتی استان از دیگر دستگاه‌های دارای مسوولیت بالا در این امر محسوب می‌شوند.
مهری سادات تقوی عضو شورای شهر قزوین درخصوص فعالیت‌های انجام شده در بحث مناسب‌سازی شهری عنوان کرد و افزود: سازمان خدمات طراحی، تا کنون بیش از ۴۰ محور از محورهای شهری را در زمینه مناسب‌سازی و مبلمان شهری مورد طراحی قرار داده است.
وی ادامه می دهد: در این راستا با کسب اطلاعات مورد نیاز از سازمان بهزیستی در خصوص مشکلات و ناتوانی‌های معلولین، سعی در مناسب‌سازی بهینه پیاده‌روها با نگاه ویژه به حرکت افراد آسیب‌مند، کم‌توان و معلولان جسمی حرکتی داشته است.
عضو شورای شهر قزوین بیان کرد: همچنین پروژه‌هایی نظیر پیاده‌راه خیام، بوستان جانباز، سرویس‌های بهداشتی برای معلولین، پروژه طراحی ورودی و مسیرهای حرکت در پارک‌های سطح شهر، پروژه ورودی شهرداری منطقه دو و آسیب‌شناسی پیاده‌روهای اجرا شده از نمونه پروژه‌های طراحی شده با رویکرد معلولین، جانبازان و افراد آسیب‌مند است.
وی خاطرنشان کرد: تشکیل کارگروه مناسب‌سازی در سال ۱۴۰۲ در شهرداری قزوین اقدامی موثر در راستای تعامل بیشتر با معلولین و افراد آسیب‌مند و رسیدگی بیشتر به خواسته‌های جامعه هدف و جلوگیری از موازی‌کاری سیستمی است.
عدم آگاهی کامل ناظران و پیمانکاران از ضوابط و استانداردهای مناسب‌سازی در اجرای پروژه‌ها
تقوی مهمترین کمبود و خلاء موجود در بحث مناسب سازی شهری را عدم آگاهی کامل ناظران و پیمانکاران از ضوابط و استانداردهای مناسب‌سازی در اجرای پروژه‌ها عنوان کرد.
وی با اشاره به اهتمام شهرداری و شورای شهر در تحقق مطالبات معلولان عنوان می‌کند: با هدف شناسایی نقایص موجود در اجرای طرح‌های مناسب‌سازی و شناسایی نقاط ضعف و قوت پروژه، همچنین ارائه راهکار جهت برطرف کردن مشکلات موجود در سال ۹۱، مطالعه بر روی ۵ محور خیام، آزادگان، شهید بابایی، فردوسی و منتظری که در آن زمان اجرای کفسازی مسیرهای پیاده آنها به اتمام رسیده بود، آغاز شد.
تقوی عنوان کرد: بدین منظور تیمی متشکل از افراد دارای معلولیت‌های گوناگون جهت بررسی میدانی فراهم شد و پس از بررسی کامل جزئیات اجرایی طرح‌ها برای هر محور گزارشی کامل از مشکلات و کمبودهای موجود تهیه و در جلسات بررسی پروژه ارائه و به دستگاه اجرایی مربوطه جهت رفع معایب ارجاع شد.
وی خاطرنشان کرد: سال ۹۴ مجدد قراردادی با همین عنوان در خصوص بررسی طرح محورهای عدل، سعدی، تهران قدیم و هلال‌احمر به همراه مطالعات اجتماعی جهت شناسایی معضلات اجتماعی و میزان رضایتمندی شهروندان از اجرای طرح‌های مذکور انجام و جلسات و بازدیدهایی با کانون معلولان توانا و بهزیستی برگزار و نتایج آن جهت اصلاح معابر به شهرداران مناطق مربوطه ارسال شد.
این مسوول با اشاره به چشم‌انداز شورای شهر قزوین در راستای مناسب‌سازی شهری خاطرنشان کرد: برنامه راهبرد عملیاتی پنج ساله سوم شهر و شهرداری قزوین (۱۴۰۲_۱۴۰۶) در زمینه مناسب‌سازی فضاها، معابر و ناوگان حمل و نقل عمومی دارای ۴ شاخصه مطالعه و طراحی در حوزه کالبدی شهر، مناسب‌سازی فضاهای شهری، ایمن‌سازی ابنیه و احجام و رفع خطر، میزان مناسب‌سازی و ایمن سازی معابر، نرخ رشد مناسب‌سازی ناوگان حمل و نقل عمومی برای افراد کم‌توان جسمی و حرکتی است.
وی در پایان می‌گوید: میزان بودجه شهرداری قزوین در سال جاری برای تسهیل عبور و مرور افراد آسیب‌مند و معلول شامل معاونت عمرانی برای ایمن‌سازی و مناسب‌سازی مسیرهای سطح شهر به میزان ۲۵ میلیارد ریال و جهت مناسب‌سازی و ایمن سازی ابنیه و فضاهای شهری به مبلغ ۴۰ میلیارد ریال همچنین سازمان ترافیک برای مناسب‌سازی گذرهای عرضی عابران پیاده و آرام‌سازی ترافیک به میزان ۱۰ میلیارد ریال و سازمان فرهنگی ورزشی برای مناسب‌سازی مراکز سازمان برای معلولان و جانبازان ۴ میلیارد ریال است.
حسن رجبی مشاور شهرداری قزوین در امور مناسب‌سازی فضاها و زیرساخت شهری عنوان می‌کند: بحث کفسازی معابر، جمع‌آوری مصالح ساختمانی که مزاحم تردد هستند، ایجاد رمپ برای اختلاف سطح‌ها در ورودی بوستان‌ها و فضاهای عمومی شهر، نصب پل عابر پیاده، بهبود وضعیت سرویس‌های بهداشتی پارک‌ها و ساختمان‌های اداری، فعالیت به عنوان عضو ستاد مناسب‌سازی استان و همکاری با دفتر فنی و بهزیستی در حوزه موضوعات مناسب سازی و اختصاص بودجه‌های مرتبط بخشی از اقدامات انجام شده است.
وی اضافه می‌کند: اصلاح بخشی از نواقص و رفع کمبودهای موجود در بحث مناسب سازی شهری نیاز به زمان بیشتر یا مطالعه دقیق‌تری دارد ضمن اینکه اصلاح برخی پروژه‌ها سخت است و تعدادی از ساختمانها هم قابلیت نصب آسانسور ندارند.
رجبی تاکید دارد: از آنجا که مناسب سازی شهری موضوع تخصصی است نیازمند افزایش مطالبه جامعه هدف و حضور نماینده تشکلها در جلسات ستاد مناسب سازی برای مطالبه جدی و تخصصی از دستگاه‌ها دارد؛ البته اخیرا قوانین خوب و بسیار جامعی را شاهد هستیم که به شکل مرتب از شورای عالی شهرسازی یا سازمان شهرداری‌های کشور ابلاغ می‌شود که به افزایش سرعت کارها کمک می‌کند.
افراد آسیب‌مند هم باید فرصتی برابر با شهروندان عادی داشته باشند
به گفته این مسوول، خوشبختانه امروز به مرحله‌ای رسیدیم که پذیرش در سطح دستگاه‌های عمومی و خدمات رسان و دولتی در حال اتفاق افتادن است، پذیرش این امر که برای افراد آسیب‌مند هم باید فرصتی برابر با شهروندان عادی ایجاد شود و خودِ همین فرهنگسازی و پذیرش موضوع در دستگاه‌های خدمات رسان کمک بزرگی برای برداشتن گام‌های بزرگ‌تر و محکم‌تر است.
وی با بیان اینکه شهر قزوین در بحث مناسب‌سازی در قیاس با شهرهای دیگر وضعیت متوسطی دارد؛ عنوان می‌کند: در بحث حمل و نقل معلولان جسمی حرکتی اقداماتی انجام شده و تعدادی از وسایل حمل و نقل عمومی مجهز شده و تعدادی هم خریداری شد که از ابتدا تجهیز بودند؛ اما این تعداد کافی نیست و باید تمام ناوگان به این امر مجهز شود.
به گزارش فارس، همواره می‌شنویم که «معلولیت، محدودیت نیست» اما تحقق این کلام زیبا در گرو ایجاد پیش‌شرط هایی است که از جمله مهمترین آنها مناسب‌سازی فضای شهری برای تسهیل جهت حضور معلولان در جامعه است.
افراد دارای معلولیت حق دارند تا از حقوق شهروندی برابر با سایر مردم عادی برخوردار باشند و بتوانند به راحتی از امکانات ایجاد شده در سطح شهرها بهره مند شوند که اولین گام موثر برای عملیاتی سازی این امر مهم، فرهنگ سازی در میان آحاد جامعه برای آگاهی بیشتر از چگونگی رفتار و تعامل صحیح با افراد معلول و در ادامه همت بیشتر مسئولان برای انجام مناسب‌سازی فضاهای شهری است که امیدواریم متولیان امر با عبور از سخن گفتن محض، گام‌های جدی برای عملی کردن گفته‌های خود بردارند.