کپی‌برداری‌های بی‌حدوحساب قالیبافان کشورهای خارجی از طرح و نقش فرش‌های مشهد و کاشمر و از دست رفتن بازارهای جهانی برای تولیدکنندگان این نوع فرش، دست‌اندرکاران را بر آن داشت تا غبار تقلید را از قالی منطقه شرق کشور بزدایند و نام تجاری آن را در جهان به ثبت برسانند.
فرش‌بافی در مشهد، صنعتی به قدمت دو قرن
عضو انجمن علمی فرش ایران این‌چنین می‌گوید: خراسان رضوی همواره یکی از مهم‌ترین مناطق بافت قالی در کشور بوده است، هنر قالیبافی در این منطقه از ایران از دوره تیموری به بعد جایگاه خاصی داشته و اکنون نیز یکی از مهم‌ترین مراکز تولید و تجارت قالی ایران است.
عبدالله احراری می‌افزاید: سابقه فرش‌بافی در مشهد به دوره تیموری بازمی‌گردد و در این دوره بود که طرح ‘هراتی’ یا ‘ماهی’ در این شهر و مناطق اطراف آن رایج شد. در دوره صفویان، پادشاهان صفوی کارگاه‌های سلطنتی قالیبافی در مشهد راه‌اندازی کردند و فرش‌هایی با طرح‌های گل‌دار در این دوره رواج یافت. وی معتقد است در دوره قاجار، فرش‌بافی از مشهد به کل خراسان قدیم گسترش یافت و فرش‌های تجاری موردنیاز اروپا در آن زمان در مشهد و شهرهای اطراف آن ازجمله کاشمر بافته می‌شد.
وی زمان تولید فرش‌های فاخر در مشهد و شهرهای اطراف را در فاصله بین جنگ جهانی اول و جنگ جهانی دوم (۱۳۲۰ تا ۱۳۵۰) دانست. وجود پشم مرغوب، رنگ‌های گیاهی، زنجیره صنایع جانبی موردنیاز فرش و ده‌ها کارگاه رنگرزی، مرمت و رفو، قالی‌شویی، نخ تابی و پرداخت فرش و چندین سرای فرش از قابلیت‌های برجسته فرش مشهد است. به گفته این فعال صنعت فرش‌بافی، فرش مشهد همواره در کنار فرش تبریز و اصفهان و تهران یکی از چهار قطب تولید فرش در کشور بوده است.
فرش دستباف مشهد ثبت جهانی می‌شود
رییس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی دراین‌باره می‌گوید: اداره کل حمایت از مالکیت صنعتی وزارت صنعت، معدن و تجارت با توجه به نقش اساسی مالکیت فکری و صنعتی و نقش تعیین‌کننده آن در توسعه اقتصادی کشور، ثبت جهانی طرح و نقش فرش دستباف مشهد و کاشمر را برای دریافت نشان تجاری جهانی در حال بررسی دارد. حسین کاظمی می‌افزاید: با ثبت جهانی منطقه جغرافیایی فرش مشهد و کاشمر، نقش و طرح فرش این مناطق انحصاری می‌شود و دیگر مورد سوءاستفاده کشورهای دیگر قرار نمی‌گیرد. خراسان رضوی یکی از مهم‌ترین مناطق بافت قالی و نیز مراکز تولید و تجارت قالی ایران به شمار می‌رود زیرا در سالهای اخیر پس از تهران مهم‌ترین بازار داخلی برای انواع قالی‌های ایرانی بوده است.
فرش کردی، بلوچی، ترنج، زیرخاکی، عشایری و افشان از انواع فرش دستباف در خراسان رضوی است که به‌طور عمده در شهرستان‌های مشهد، کاشمر، نیشابور، سبزوار، قوچان و تربت‌حیدریه تولید می‌شوند. به گفته کاظمی: تعداد کارگاه‌های قالیبافی در خراسان رضوی ۷۰ هزار کارگاه و تعداد بافندگان خانگی و کارگاهی در این استان ۹۰ هزار نفر هستند که از این تعداد ۳۰ هزار نفر بیمه‌شده‌اند.
وی افزود: برنامه‌های اجرایی و طرح‌های پیشنهادی برای سال آینده تهیه و به مرکز ملی فرش ایران اعلام‌شده که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به برنامه‌هایی در بخش آموزش و تحقیقات، تسهیلات بانکی و اعتبارات و اجرای طرح سالم‌سازی و بهسازی کارگاه‌های قالیبافی خانگی اشاره کرد. وی همچنین در مورد صادرات فرش از خراسان رضوی اظهار می‌کند: امسال ۵۵۰ فرش دستباف به ارزش پنج میلیون و ۲۵۰ هزار دلار از گمرکات این استان به خارج از کشور صادرشده است.
طبق آمار اعلام‌شده از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان خراسان رضوی، کشورهای ترکمنستان، افغانستان، تاجیکستان، آلمان، فنلاند، اتریش، عربستان و دیگر کشورهای حوزه خلیج‌فارس، عمده‌ترین مقاصد صادراتی فرش دستباف این استان در سال جاری بوده‌اند. عدم تبلیغات برون‌مرزی و عرضه ناصحیح فرش دستباف مشهد، مه‌ترین علل ناشناخته ماندن این تولید گران‌بهای بومی در دو دهه اخیر است.
در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی موردنظر رهبر معظم انقلاب، همه عوامل باید در یک راستا سازمان‌دهی شده و مسیر صادرات هموار گردد. ظرفیت‌سازی صادرات فرش، شناسایی بازار هدف در کنار تبلیغات بین‌المللی، این صنعت فاخر استانی را جهانی خواهد کرد.
