تابناک ایلام *::محيط زيست سالم و پاك به عنوان بستر حیات انساني، براي نسل فعلي و آينده دارای اهميت است. درک و شناخت این اهمیت از طریق آموزش به جامعه منتقل میشود. سابقه آموزش محیط زیست در دنیا به کنفرانس سازمان ملل متحد در سوئد سال در 1972 باز میگردد.
این کنفرانس، آغاز همکاری میان 113 کشور جهان برای توجه به اهمیت آموزش و آگاهی افزایی جامعه نسبت به مسائل محیط زیستی بود. آموزش محيط زيست امروزه نه تنها يك ضرورت، بلکه یک نياز ناشی از توسعه روز افزون است. امروزه، ارتباط بشر با محيط زیست اطرافش باعث ایجاد مسائل گوناگوني شده است كـه ادامه حيات وي در اين كره مسكوني تنها در گرو رفع این مسائل و مشکلات است.
افزايش آگاهي در زمينه محيط زيست و مسائل مرتبط با آن منجر به رفتارهاي مطلوبي شده كه خود به عمل در جهت ارتقـاء كيفيـت محـيط زيسـت منجر میشود. آموزش و فرهنگ سازي عمـومي و مشـاركت افـراد جامعه، مؤثرترين و با صرفهترین روش جلوگيري از تخريب محيط زيست راه مقابله با مشكلات محيط زيستي ميباشد. ف
رهنگ و تأثير آن بر محيط زيست، يكي از ابعاد توسعه پايدار و گام اوليه در جهت دستیابی بـه اين هدف است. بدون شک عموم مردم جامعه هدف اصلی این آموزش میباشند. اما مساله مهمتر این است که مدیران و تصمیم گیران نیز به قدر کفایت مورد آموزش محیط زیستی قرار گیرند. تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی و تخریب های دیگر در محیط زیست نیازمند تغییر نگاه در برنامه ریزی و مدیریت است.
در برنامه ریزی طرحهای توسعه از قبیل جاده سازی، مسیرهای انتقال خطوط گاز، تغییر کاربری منابع طبیعی برای توسعه اراضی کشاورزی و سایر فعالیتها باید به اصل توسعه پایدار و حفظ منابع طبیعی توجه کرد. وضعیت مدیریت سرزمین به روشنی گواه کم توجهی مدیران به منابع طبیعی و حفظ محیط زیست است.
عدم بودجه مناسب برای حفاظت از جنگلها و مراتع، آتش سوزیهای مکرر بدون اقدام پیشگیرانه یا تهیه امکانات برای اطفا سریع حریق، نگاه نامناسب به جنگلها و مراتع و نادیده گرفتن خدمات محیط زیستی آنان و بذل این منابع برای طرحهای توسعه بدون توجه به پیامدهای آن، نشان از کم توجهی مدیران و برنامهریزان دارد.
به نظر میرسد که در این کم توجهی دلایل متعددی دخیل باشند که شاید مهمترین آنها آگاهی و دانش کم در مورد اهمیت این منابع و نقش آنان در حفظ حیات است. بنابراین لازم است که علاوه بر مردم مدیران نیز در برنامههای آموزش محیط زیست مورد توجه قرار گیرند. مدیران و برنامهریزان باید نسبت به اهمیت حفظ منابع طبیعی، لزوم توجه به پایداری فعالیتهای توسعه و دید یک سویه اقتصادی به پروژهها آگاه شوند.
نتایج طرحهایی مانند انتقال آب یا سدسازی های بی قاعده، تغییر کاربری منابع طبیعی برای طرحهای توسعه و عدم توجه به تامین منابع مالی برای حفاظت این منابع در بودجه بندی به خوبی نشان از کم توجهی به استفاده درست از سرزمین دارد. لازم است این حقیقت باور شود که تخریب منابع طبیعی تنها توسط مردم صورت نمیگیرد و مدیران نیز نقشی برجسته در این زمینه دارند. این نقش چه از طریق بی توجهی به این منابع و چه از طریق عدم حل مشکلات اجتماعی و اقتصادی مربوط به این منابع، خود را نشان میدهد.
بنابراین لازم است نه تنها در هفته منابع طبیعی بلکه در یک فرآیند مستمر مدیران با اهمیت این منابع آشنا شوند. مسایل محیط زیستی اعم از تخریب منابع طبیعی یا برنامههای حفاظتی و احیا باید توسط مدیران ارشد همچون استاندار یا فرمانداران و بخشداران به صورت جدی مورد توجه قرار گرفته و همچون مسایل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به این موارد واکنش مناسب نشان دهند. ایجاد این حساسیت تنها با آگاهی افزایی و افزایش شناخت مدیران از کارکردها و اهمین این منابع برای حیات دارد.
*دکتر رحیم ملک نیا
هیات علمی دانشگاه
