به گزارش تابناک هرمزگان// «امتحان» در هر مقطعی از زندگی برای انسان مورد اهمیت و توجه است، از همان دوره دانش‌آموزی گرفته تا کنکور که به عنوان مهمترین امتحان دوران درسی هر فرد به شمار می‌رود و حتی امتحانات دوره دانشگاه.
در دوره‌های دیگر زندگی هم هر آنچه که نامش امتحان باشد برای افراد مهم است و حتی ایجاد استرس می‌کند؛ حتی مثلاً امتحان راهنمایی و رانندگی.
این روزها که در ایام امتحانات دانشگاه‌ها قرار داریم و به کنکور هم نزدیک می‌شویم شاید به عنوان مهمترین روزهای سال برای دانشجویان و داوطلبان ورود به دانشگاه به شمار رود، پس بهتر است این افراد روش‌هایی را برای یادگیری و به یادسپاری بهتر بدانند تا بتوانند به بهترین شکل از مسیر امتحان عبور کنند.
در این باره با مریم سلیمی مدرس دانشگاه گفت‌وگو کردیم، سلیمی در این گفت‌وگو استفاده از برخی تکنیک‌ها همچون تکنیک سفر، جای‌گذاری، کدگذاری، نقشه ذهنی با برای تسهیل به یاد سپاری و به یادآوری مباحث در ایام امتحانات تشریح کرد.
* مغز ما چه چیزهایی دوست دارد
برای دانش‌آموزان، دانشجویان و داوطلبان کنکور در ایام امتحانات چه توصیه‌هایی دارید؟
سلیمی: ابتدا باید بدانیم مغز چه چیزهایی دوست دارد. مغز ما رنگ، تصویر، کد، روابط و تمایز را دوست دارد و ما باید هرچه در توان داریم به کار گیریم تا بتوانیم از آنها در زمان مطالعه بهره بگیریم تا به یادسپاری و به یادآوری آنها ساده شود.
در کنار اینها، مغز ما داستان و روایت را نیز دوست دارد. ابتدا از داستان و روایت شروع کنیم.
* تکنیک سفر
یکی از تکنیکهای قابل استفاده برای به یاد سپاری تکنیک سفر است.
تکنیک سفر چیست؟
سلیمی: در تکنیک سفر کافی است یک داستان را مرتبط با مباحث درسی برای خود ساخته و روایت کنید و همه روایت را با جزئیات به یاد بسپارید تا به راحتی در زمان امتحان داستان و جزئیاتش را به یاد آورید و بنویسید. به طور مثال، فرض کنید من می‌خواهم یکی از دسته‌بندی‌های انواع هنر یعنی هفت هنر را برای شما در قالب یک داستان تعریف کنم، در این روش من برای نشان دار کردن ذهن شما از یک خودرویی خاص با رنگی مثلاً زرد یاد می‌کنم. داستان من با این خودرو شروع می‌شود در حالی که من راننده آن هستم.
بر اساس این داستان، من در یک جاده در حال حرکتم، هوا خوب است و خانمی سوار خودروی من می‌شود و در صندلی کناری من می‌نشیند. او گردن بندی به شکل نوت بر گردن دارد و گاه نیز آواز می‌خواند، او را به عنوان نشانه‌ای از موسیقی به یاد می‌سپاریم، هم این نشان و هم محل نشستن او یعنی در صندلی جلو.
این بار یک پیرمرد دست تکان می دهد، او مردی با موهای بلند است که در یک دستش دیوان حافظ و در دست دیگرش کلیات سعدی در دست دارد. او می‌رود و در صندلی عقب یعنی پشت سر راننده می‌نشیند، او و جایش را به نشانه ادبیات به ذهن می‌سپاریم.
به تدریج تک تک افراد را به عنوان نشانی از دیگر هنرها (هنرهای دستی، نمایشی و...) سوار می‌کنیم، حال تصور کنید صندلی‌ها پر شده و فقط صندوق عقب مانده است، هوا بارانی است مرد جوانی کنار جاده با بوم رنگی منتظر است. باران شدید می‌شود و او خواهش می‌کند در صندلی عقب سوارش کنیم، او و بوم نقاشی اش در صندوق عقب جای می‌گیرند، می توان آنها را نشانه ای از هنرهای تجسمی دانست.
داستان خود را درباره دیگر هنرها به همین شکل ادامه می‌دهیم و یک بار با چشم‌های بسته، به یاد می‌آوریم که هرکس که نشانه‌ای از یک هنر است در کجا جای گرفته است. سر امتحان کافی است داستانمان را به یاد بیاوریم تا هفت هنر را بتوانیم با توضیحات مربوطش نام ببریم و تشریح کنیم.
* تکنیک جای گذاری
تکنیک بعدی هم تکنیک جای‌گذاری است.
تکنیک جای‌گذاری به چه صورت است؟
سلیمی: در هر اتاق یا مکانی که در حال درس خواندن هستید، هر بخش از دیوار، کمد، پرده و... را مسؤول حفظ بخشی از اطلاعات کنید. مثلاً اگر درس فلسفه می‌خوانید به پرده بگویید حافظ اطلاعات مربوط به نظرات فلسفی ملاصدرا، دیگری نظرات ابن سینا، ارسطو، سقراط، افلاطون و... باشد.
به همان دیوار، یا کمد و... مربوطه اطلاعات همان نظریه را بچسبانید. تک تک آنها را با جای مربوطه به یاد بسپارید، سپس چشم‌ها را ببنید و رو به هر سمت اعم از دیوار و... اطلاعاتش را به یاد بیاورید و مرور کنید. در زمان امتحان، کافی است آن پرده، دیوار و یا کمد و.. اطلاعات مربوطه اش را به یاد آورید و بنویسید.
* تکنیک کدگذاری
تکنیک کدگذاری هم تکنیک دیگر برای به یادسپاری مطالب در ایام امتحانات است.
این تکنیک به چه صورت اجرا می‌شود؟
سلیمی: چنانچه به یاد داشته باشید مغز ما کد دوست دارد، پس برای نشان دار کردن ذهن و به خاطر سپاری و به یادآوری از کد استفاده کنید. مثل همین کاری که گاه می‌کنیم. با حروف اول نام ببریدها ، یک کلمه ترکیبی می‌سازیم. این کد گذاری‌ها می‌تواند تصویری، لغوی یا ترکیبی باشد.
* تکنیکهای تصویری
دانش آموزان و دانشجویان می‌توانند از تکنیکهای تصویری هم برای به یادسپاری مطالب درسی استفاده کنند.
لطفا تکنیکهای تصویری را هم توضیح دهید.
سلیمی: روشهای بصری زیادی برای ثبت بصری اطلاعات وجود دارد. می‌توانید کل یک جزوه درسی یا کتاب را تبدیل به اینفوگرافیک کرده و آن را مطالعه و به خاطر بسپارید یا می‌توانید در این مسیر از نقشه ذهنی استفاده کنید یا کل اطلاعات را نقاشی کنید. مهم این است که بدانید چه روشی برای شما راهگشاست.
می‌توان از دیاگرامها برای محوریابی استفاده کرد به این صورت که موضوع اصلی را وسط بنویسید و نکات مرتبط با آن را در اطرافش ثبت کنید، یا اگر فرایندی را می‌خواهیم به یاد بسپاریم کافی است از دیاگرام‌های مربوط به فرایند استفاده کنیم
نمودارهای درختی هم در این مسیر راهگشا هستند، در اینجا نیز شاخه اصلی به یک موضوع و زیر مجموعه‌های آن اختصاص می‌یابد.
* تکنیک نقشه ذهنی
نقشه ذهنی نیز به عنوان یکی از تکنیک‌ها به شمار می‌رود.
تکنیک نقشه ذهنی چه تکنیکی است؟
سلیمی: برای نقشه ذهنی گرچه می توان از نرم افزار نیز استفاده کرد ولی بهتر است از روشهای دستی بهره گرفت. ابتدا کل جزوه یا کتاب یا فصل مورد نظر را خلاصه کرده و از آن کلمات کلیدی و محورهای اصلی و فرعی را استخراج کنید.
موضوع اصلی را در مرکز بنویسید برای آن یک آیکون بیابید و به خاطر بسپارید. سپس شاخه‌های اصلی را پهن و هر شاخه را یک رنگ خاص کنید. بعد به سراغ زیر شاخه‌ها به صورت باریک بروید. هر بخش و زیر بخش را نیز با آیکون مرتبط همراه کنید. آنقدر این کار را ادامه دهید که کلیه مباحث ارائه شوند. کل این رابطه و جزئیاتش را به خاطر بسپارید.
از نقشه ذهنی برای حل مسأله نیز استفاده می‌شود که بحث در این خصوص از حوزه مبحث ما خارج است.
* استفاده از تکنیک‌ها برای طول دوره تحصیل نه صرفاً شب امتحان!
خطاب من دانش آموزان و دانشجویان هستند که به آنها می‌گویم بهتر است استفاده از این روش‌ها را در طول دوره تحصیل و نیز در ماه‌های پایانی به طور ویژه استفاده کنید و آنها را برای شب امتحان نگذارید. شب امتحان برای فرصتی برای دوره باشد، نه برای یادگیری تازه.
* روش یادگیری خود را کشف کنید
به جز این تکنیک‌ها توصیه‌های دیگری برای استفاده دانش آموزان و دانشجویان دارید؟
سلیمی: یکی از مهمترین نکات این است که روش یادگیری خود را کشف کنید، برخی با شنیدن، برخی با روشهای بصری و... بهتر و بیشتر به یاد می‌سپارند، روشهای ترکیبی هم می‌تواند راهگشا باشد.
* برای خود پادکست بسازید
ممکن است بخواهید یک بار مباحث را با صدای بلند و به صورت کاملاً شمرده برای خود ضبط کنید. سپس در یک موقعیت مناسب که در آرامش و وضعیت ریلکس قرار دارید به آنچه برای خود به صورت داستان گفته اید گوش کنید. حتی می توانید در لابه لای مباحث از موسیقی نیز بهره بگیرید.
* خلاصه نویسی کنید
برخی دوست دارند که مباحث را به صورت متنی خلاصه کنند و آن را به همان شکل متنی به ذهن بسپارند، اگر با این روش راحت هستید، بهتر است آن را با نظمی مشخص و با دسته بندی، رنگ گذاری و کدهای تصویری و... همراه کنید تا بیشتر به یادتان بماند، از تایپ کردن نیز می توانید بهره بگیرید.
* با دقت، تمرکز، هوشیاری و با روشهای مناسب اطلاعات را به ذهن بسپارید
به خاطرمان باشد آنچه سبب می‌شود تا شب امتحان مباحث یادمان نیاید این است که نمی‌دانیم اطلاعات را کجا و چطور ثبت و حفظ کرده ایم. این کار را با دقت، تمرکز و هوشیاری و با روشهای مناسب انجام دهید.
* با ذهن آگاهی درس بخوانید
ذهن آگاهی، تکنیکی عملی برای بودن در زمان حال است.
ذهن ما دائم در زمان حال، گذشته، آینده، رویاها و... سیر می‌کند، در زمان درس خواندن باید با هر روشی که برایمان بهتر و جذابتر است زمان حضورمان را در زمان حال بیشتر کنیم
لطفاً بحث ذهن‌آگاهی را با مثالی بیان کنید تا برای دانش آموزان و دانشجویان قابل لمس‌تر باشد.
سلیمی: شاید برای ما پیش آمده که از خانه خارج می شویم و یادمان نمی‌آید آیا گاز را خاموش کردیم یا اتو را از برق کشیده ایم یا نه، در این لحظات ما با ذهن آگاهی عمل نکرده‌ایم. ذهنمان در جای دیگری مشغول بوده است. ذهن آگاهی زمانی حاصل می‌شود که ما در زمان انجام هر کاری آن کار را با دقت و تمرکز و با بودن در زمان حال انجام دهیم یعنی ذهنمان در گذشته، آینده یا رویا درگیر نباشد، این نکته در ارتباط با ایام امتحانات و زمان مطالعه نیز صادق است. شاید برای ما پیش آمده باشد که در زمان مطالعه وقتی صفحه ای را می‌خواندیم چون با ذهن آگاهی و با حضور در زمان حال با آن مواجه نشده‌ایم در زمان امتحان یادمان نمی‌آید آن مبحث چه بوده است.
* با ذهنیت مثبت سراغ کتابها و جزوه‌ها بروید
آمادگی ذهنی برای مواجهه با مبحث درسی، ایجاد جاذبه‌ها، انگیزه بخشی به خود و... می‌توانند روش‌هایی عالی برای دوستی ما برای درس خواندن باشند.
پیش از خواندن هر کتابی ابتدا جلد و پشت جلدش را ببینیم. فهرست را مطالعه کرده، مقدمه را بخوانیم و سپس کلیت کتاب را به طور چشمی ورق بزنیم. سپس فصل به فصل آن را مطالعه کرده و جلو برویم. هر فصل را به طور خلاصه استخراج کنیم و با هر روشی که راحت تریم و برایمان جذاب است آن را به خاطر بسپاریم.
روشهای تند خوانی و... می تواند سرعت مطالعه ما را افزایش دهند.
* از خودتان امتحان بگیرید
وقتی حس کردیم دیگر به اندازه کافی یاد گرفته ایم، نوبت امتحان گرفتن از خودمان است.
آزمون گرفتن از خودمان به چه صورت باید باشد؟
سلیمی: با هر روشی این کار ممکن است اعم از تصویری، متنی، صوتی، ترکیبی و ... مهم این است که درنهایت احساس کنید آنچه را که به ذهن سپرده‌اید قادر به یادآوری‌اش هستید. خیالتان که راحت شد زودتر بخوابید تا آنچه به ذهن سپرده‌اید در ذهن جای گذاری مناسبی یابند و صبح سرحال از خواب برخیزید. بعد از صرف صبحانه مروری بر آنچه آموخته اید داشته باشید و به جلسه امتحان بروید.
اگر به هر دلیل امتحان‌های اول طبق میل ما شد، دنیا به آخر نرسیده، با درسهایی که از تجارب می‌گیریم فرصت جبران برای دروس بعدی هست.
* مهیا باشید
باید کاری کنیم برای زمان درس خواندن مهیا باشیم. بخشی از آن ذهنی است بخشی از آن با مهیا کردن وسایل مورد نیاز حاصل می شود. ما گاهی به بهانه یک خودکار، یا مداد، یا خوردن آب و خوراکی از اتاق خارج می شویم و عوامل مزاحم سبب می شوند طبق برنامه پیش نرویم، پس از قبل هرچه لازم است آماده کنیم.
بهترین حالت برای مطالعه را در حالت‌های مختلف نشسته، ایستاده و... انتخاب کنیم. سعی کنیم نور محیط کافی باشد. اتاقی که در آن هستیم تهویه و دمای مناسب داشته باشد. گرما و سرما بر کیفیت مطالعه ما موثر است.
بهتر است پیش از آغاز مطالعه، لیستی از هر آنچه لازم است تهیه کنیم. ابتدا وضعیت، نور، دما، تهویه و... را چک کنیم. سپس آنچه برای حین مطالعه نیاز است از مداد و خودکار، کاغذ، ماژیک های رنگی و...، آب، کمی میوه، بیسکوئیت و... را لیست کرده و آماده کنیم.
* اتاقی که در آن درس می خوانید مرتب باشد
اتاقی که در آن درس می خوانیم بهتر است معطر، تمیز و مرتب باشد. بهتر است از گل‌های طبیعی معطر در اتاق خود استفاده کنید که در زمان استراحت بوی آن را استنشاق کنید.
محیط اطرافتان مرتب باشد چراکه محیط نامرتب ذهن ما را دچار آشفتگی می‌کند. اگر اهل راه رفتن در زمان مطالعه هستید، محیط را برای حرکت مهیا کرده و عوامل مزاحم را حذف کنید.
* لباس راحت و شاد بپوشید
لباس مناسب و راحت و در عین حال شاد بپوشید. چون در روحیه شما موثر است. وسایل تزئینی و مزاحم را از خود دور کنید.
* با برنامه درس بخوانید
حتماً با برنامه درس بخوانیم. طبق یک برنامه زمانی مشخص ساعاتی دقیق را برای مطالعه، استراحت، مرور و ارزیابی برای خود در نظر بگیریم.
به چه صورت؟
سلیمی: مثلاً هر ۴۵ دقیقه یکبار حدود ۱۰ دقیقه به خودمان استراحت دهیم. از جا برخیزیم نرمش کنیم. کمی هوای تازه تنفس کنیم. آب بخوریم و در صورت نیاز چیزی سبک بخوریم. تنفس‌های عمیق بسیار کمک کننده است.
زمانی که امتحان درس‌های همچون ریاضی و... داریم بیشتر آب بخوریم.
برنامه‌ای را که برای خودمان آماده کرده‌ایم در دسترس قرار دهیم تا طبق آن پیش رفته و هر بخش را که انجام می‌دهیم علامت‌گذاری کنیم. مواردی از برنامه‌ای که به هر علت موفق به انجام آن نشدیم را ضمن جایگزینی در زمان مناسب علت‌یابی کنیم.
*با مدیریت زمان آشنا شوید
با تکنیکهای مدیریت زمان آشنا شده و از آن بهره ببریم. قانونی به نام پارکینسون هست که می‌گوید برای هر چیزی هر میزان زمان تعیین کنید همان قدر طول می‌کشد.
آیا برای مدیریت زمان پیشنهادی دارید؟
سلیمی: یعنی زمانی برای کاری می‌گذاریم انجام آن را یا عقب می‌اندازیم یا با کندی انجام می‌دهیم. برای هر مطالعه درسی زمانی منطقی در نظر بگیریم و طبق برنامه پیش برویم.
* از تفکر خلاق بهره بگیرید
در همه حال به ویژه در ایام امتحانات از تفکر خلاق بهره بگیرید. با تمرین‌ها و روشهای تفکر خلاق آشنا شوید. خلاقیت یادگیری را جذابتر و دلنشین‌تر می‌کند.
* مراقب تغذیه خود باشید
از نظر تغذیه‌ای هم توصیه‌ای برای دانش آموزان و دانشجویان دارید؟
سلیمی: بله، در ایام امتحانات بهتر است مواد خوراکی مقوی و سبک بخورید. غذاهای چرب و سنگین، ممکن است سبب خواب آلودگی شما شود.
تا می‌توانید سعی کنید در ایام امتحانات بیمار نشوید و بیش از همیشه مراقب خود باشید، چراکه بیماری بر نتیجه، تأثیر منفی دارد.
* با روشهای آرامش بخشی و دور کردن استرس آشنا شوید
با روشهای آرامش بخشی و دور کردن استرس آشنا شوید، بخشی از انرژی شما همین استرسها می گیرد. با آرامش بر درستان متمرکز شوید.
* تا می توانید از گوشی فاصله بگیرید
در اتاقی که درس می‌خوانیم وای فای روشن نباشد یا در مجاورش نباشیم. وسایل الکترونیکی تا حد ممکن در آن اتاق خاموش باشد. چشم و ذهن را با گوشی و وسایل الکترونیکی خسته نکنیم. تا می‌توانیم در ایام امتحان از گوشی فاصله بگیریم چراکه ما را درگیر فضای مجازی و جست وجوها و چت‌های بی ثمر وقت گیر می‌کند.
* اگر بناست گروهی درس بخوانید...
برخی به صورت گروهی درس می‌خوانند و یادگیری به این صورت را ساده‌تر می‌دانند، برای این افراد چه توصیه‌ای دارید؟
سلیمی: اگر با دوستانتان به صورت گروهی درس می خوانید آن هم به طور مجازی، یعنی هر کس بخشی از درس را خلاصه و در گروهی دوستانه می‌گذارید و با اشتراک گذاری جلو می‌روید، برای این کار زمانی مشخص درنظر گرفته و بعد از تبادل اطلاعات بر کار خود متمرکز شوید. در این گروه‌ها، از استرس دادن به هم و... خودداری کنید و دائم به گوشی مراجعه نکنید. اطلاعات که دریافت شد، گوشی را در جایی خارج از اتاقتان قرار دهید تا برای دیدن آن وسوسه نشوید. تداوم این ارتباط و دیالوگها نتیجه‌ای جز استرس و احساس عقب ماندن از دیگران ندارد.
* از افراد سمی دوری کنید
به طور کلی و به ویژه در ایام امتحانات کسانی که شما را مأیوس کرده یا مسخره می‌کنند یا شما دچار سستی و بی انگیزگی می‌کنند فاصله بگیرید.
* از خودتان ارزیابی داشته باشید
بعد از ایام امتحانات ببینید چقدر مبتنی بر هدف پیش رفته‌اید، از چه راههایی برای موفقیت در مطالعه و امتحان استفاده کرده‌اید و از تجارب خوب خود برای آزمون‌های بعدی یاری بگیرید. بهتر است به خودتان از این منظر امتیاز دهید و در صورت موفقیت و رضایت نسبی یا کامل، برای خود جشن گرفته یا به خود جایزه دهید.
* به دیگران آموزش دهید
یکی از راههایی که کمک می‌کند آنچه آموخته‌اید در شما تثبیت شود، آموزش به دیگران است. هر قدر از روشهای خلاقتری برای آموزش به دیگران استفاده کنید، موفق‌تر خواهید بود.
* خانواده‌ها همکاری موثر داشته باشند
برای خانواده‌ها هم توصیه‌ای دارید؟
سلیمی: بله، والدین به جای اینکه با امر و نهی فرزندانشان را به سمت کتاب و درس و امتحان سوق دهند، از تکنیک‌ها و روشهای جذاب آنها را به این سمت تشویق کنند. ایام امتحان سختی‌ها و استرس‌های خود را دارد، بهتر است والدین بر حجم استرسها نیافزایند. بهتر است بیشتر مشوق، حامی و همراه باشند. آماده کردن فضای خانه برای مطالعه، کاهش رفت و آمدها، کاهش تماس‌ها در این ایام و...، ایجاد فضای شاد و آرام و... بهترین کمک آنها به فرزندان است.
والدین هلی کوپتری نباشیم، اینکه دائم به صورت مستقیم و با مچ‌گیری بالای سر فرزندان ظاهر شدن، کمکی به آنها نمی کند، یکی از کارهایی که والدین می‌توانند انجام دهند این است که شنونده خوبی باشند و اگر فرزندشان علاقمند هستند به بیان خلاصه آنچه آموخته‌اند، بشنوند و مشوق باشند.
مشارکت برای برنامه ریزی درسی و همراهی در تحقق این برنامه از دیگر روشهای حمایتی است.
والدین از گفتن کلمات منفی و مأیوس کننده در ایام امتحانات خودداری کنند. حتی اگر امتحانات اول هم به هر دلیل خراب شد، فرصت برای جبران برای درس‌های بعدی هست. تشویق تا آخرین روز فراموش نشود.
انتهای پیام//